liuszem pierwszeństwo; w tem mu się jednak tylko należy, iż się bardziej zbliżył do celu zamierzonego w prostocie wiejskiej. Wirgiliusz go w wytworności przechodzi. Niepoślednią jednakże jest to pochwałą Teokryta, iż ściśle zachował, lubo mniej pozorną w mniemanej niezgrabności wieśniaków nieukładność. Zaszczytto jest w powszechności Greków, iż się ściślej od innych trzymali przyrodzenia, i stąd pochodzi, iż trwalej do siebie czytelników przywiązują, bo im bardziej poznani, tym więcej nabierają szacunku. Doszłych do naszych czasów sielanek Teokryta jest trzydzieści.
Sielanki Moschusa i Bijona wypracowańsze są niźli Teokryta, i tem samem go nie dochodzą; nadto się w nich kunszt wydaje, ich zaś pasterzów dosyć rzadkie rozmowy tak są uczone i wykwintne, iż tem samem przestają być wieśniackiemi. Szacowne są z wyrazów swoich, aleby raczej do innego rodzaju rytmów należeć powinny.
Wirgiliusz w Bukolikach swoich złączył kunszt z przyrodzeniem : i lubo, jak się już wyżej rzekło, nie doszedł Teokryta w pierwszym sielanek zamiarze, z innych miar godne pióra swojego dzieło zostawił potomności. Horacyusz trudną do wyłożenia na inny język dał sielankom Wirgiliusza pochwałę :
Molle atque facetum
Virgilio annuerunt gaudentes rure Camenæ.
Jakoż są w nich takie wyrazy, iż zdają się przenosić na miejsce opisane zdziwionego czytelnika; słodko brżmi w uszach wdzięk łagodnych powieści jego, i zawsze zostawują po sobie przyjemną czułość.
Są w języku francuzkim sielanki Segrais, Rakana i Fontenella, ale zbyt wykwintne i dowcipne, oddalają się od pierwiastkowego celu.
Szymonowicz na wzór Teokryta pisał Sielanki swoje, i jemu się sprawiedliwie pierwszość u nas w tym rodzaju rytmów należy. Złączył wdzięk z prostotą, i rzecz dogodną wiejskiemu życiu obwieścił.
Zimorowicza sielanki szacowne, lubo nie dochodzą wytworności pierwszego, mile się dają czytać. W tymże rodzaju, i równie szacowne są Gawińskiego.
Naruszewicza, osobliwie pacierz staruszka, wielce miły i tkliwy, niepospolite mu miejsce między Sielanek pisarzami oznacza[1].
Gesner w teraźniejszym wieku sprawiedliwie w największym powinien być szacunku, zwłaszcza, iż cel wiersza jego ku zamiłowaniu cnoty, i pełnieniu najświętszych obowiązków wiedzie.
Elegija jest z istoty swojej narzekaniem, okazaniem żalu i czułości. Horacyusz ją i do radosnego wyrazu po przykrem uczuciu posunął,
Post etiam inclusa est voti sententia compos.
U Greków przykład jej znajduje się w Bijonie, gdy żałobne narzekania u grobu Adonisa obwieszczał.
Dafnisa śmierć Wirgiliusz w sielankach rytmem elegiackim określił.
Tybulla i Propercyusza Elegie tchną najwyższą czułością. Owidyusz lubo łagodnie, zbyt jednak rozciągłe, aż do uprzykrzenia narzeka.
Jana Kochanowskiego Treny nad śmiercią ulubionej Urszuli, tak są tkliwe i wskroś przenikające, iżby je bezpiecznie za przykład tego rodzaju wierszów podać można[2].
Bajka sama w oznaczeniu swojem, czem jest w istocie, daje do poznania. Jestto powieść zwierzętom pospolicie przywłaszczona, ażeby z ich przykładu, lub mówienia, nieznacznie do siebie przystosowaną naukę ludzie, którzy je czytają, lud słyszą, brali; wszczęła się w wschodnich krajach, gdzie pospolicie rząd najwyższy w ręku się jedynowładców mieścił. Gdy więc obawiano się prawdę jawnie obwieszczać, użyto podobieństw w bajkach, aby przynajmniej tym sposobem, jak rządzonym, tak i rządzącym, była dogodna.
Bajka powinna być krótka, jasna, i ile można zachować prawdę. Z tego powodu ów wyrok Boala; « iż
« sama prawda jest konieczną, i wszędzie być powinna
« a nawet i w bajce : » będzie zaś, gdy się rzecz i do miejsca, i do czasu, i do rozmawiających, lub czyniących należycie i dogodnie przystosuje. Do miejsca, gdy się naprzykład lew, słoń, lub niedźwiedź w puszczy nie wśród miast, lub wsi ukaże : do czasu, gdy zamiast krótkiego działania, historya przeciągła opowiadać się nie będzie; do czyniących, lub rozmawiających, gdy się każdego przyrodzenie ściśle objawi. Lew tem czem jest, być powinien, mężnym, wspaniałym; słoń roztropnym; wilk żarłocznym; lis frantem i zdrajcą.
Powieść powinna być jak najprostsza, zgoła jakową pospolicie gmin w opowiadaniu między sobą zachowuje : roztropność jednak piszącego wytrzebi z niej niezgrabność.
O Ezopie różne są wieści; najpowszechniejsza Frygią mu za ojczyznę naznacza. Pominąwszy o pisarzu rozmaite zdania, to pewna, iż bajki jego pierwszemi są w rodzaju swoim, i lubo nie wierszem pisane, że niezliczonych i tłumaczeni naśladowań były przyczyną, sprawiedliwie się na czele tego rodzaju pisma kłaść powinny. Ciągłem wieków uwielbieniem spoważnione, innego zastanowienia się nad sobą nie potrzebują.
Fedr pierwszy między Łacinniki bajki Ezopa w ścisłym rytmie zamknął; zwięzłość jego wielce dokładna i trudna do naśladowania.
Przeszły wiek wydał jedynego w tym sposobie pisarza la Fontaine. Nie mówię tego, iżby i innych wielu nie było, ale go żaden nie tylko nie przeszedł, ale nawet w porównanie z nim położony być nie może. Niewypowiedzianą prawdziwość mają w sobie jego bajki, a zatem wdzięk coraz nowy[3].
- ↑ Należało zakończyć wyliczenie pisarzów Sielanek polskich wspomnieniem rytmów w tym gatunku Franciszka Karpińskiego. Sielanki jego pełne są słodyczy, tchną czułością i przyjemnością. Przypisek F. Dmochowskiego.
- ↑ Nie mogę tu nie wspomnieć Elegij Karpińskiego pod tytułem : Powrót na wieś, i Niemcewicza pod napisem : Wiosna. Sąto dzieła bardzo piękne w rodzaju elegiackim. Przypisek F. Dmochowskiego.
- ↑ Sprawiedliwie uwielbia autor bajki Lafontena. Tem więc znakomitsza jego chwała, gdy go powszechność obok tego niezrównanego bajkopisa umieszcza. Przypisek F. Dmochowskiego.
