oznacza zdziwionemu czytelnikowi Pindar Greczyn w pieśniach swoich; i to było powodem Horacyuszowi do wyznania, iż podobien byłby Ikarowi w spadku ten, któryby się na śmiałe naśladowanie tego Rymotworcy odważył :
Pindarum quisquis studet æmulari.
Jule, ceratis ope Dædalea
Nititur pennis, vitreo daturus
Nomina ponto
Jakoż, lubo po większej części dzieła jego wieków naszych nie doszły, z tych, które się pozostały, poznać można zapał nadzwyczajny i zacieczenia się śmiałe. Nie wyrównywa mu w locie Horacyusz, jednakże pieśni jego pełniejsze są rzeczy, i z wytwornością taki wdzięk łączą, iż im częściej w czytaniu powtórzony, tym bardziej się przymila.
Mieli ci sławni rodzaju Ody prawodawcy wielu naśladowców : najdokładniejszym szczyci się Polska w osobie Sarbiewskiego.
Rodzaj ten wierszy, ledwo nie współczesnym pierwszemu nazwać można; jak bowiem tamten z winnej czci najwyższej Istności, ten z szacunku, zadziwienia i wdzięczności pochodził, i dotąd też ma pobudki. Bohatyrskim się nazywa, ponieważ celem jego jest obwieszczać czyny pamięci godne znamienitych mężów. Równie jak we ćwiczonych, i w dzikich narodach pieśni takowe składane bywały. Prostota gminu, która się mało od dziczy różni, zachowała je u siebie, i dotąd zachowuje w każdym prawie kraju : tak dalece, iż gdyby te dumy zebrane i ściśle roztrząśnione były, możeby stąd dziejopisowie, osobliwie w wydobyciu kraju każdego pierwiastków, wiele korzystać mogli.
Na czele takowych pieśni kłaść można dumy Ossyana, ciągiem wieków podaniem zachowane dotąd w Szkocyi, i które niedawno zebrane i podane do wiadomości powszechnej, rozmaitością, zwięzłością i dzielnością wyrazów swoich, zadziwiają, czytelników[1].
Prawidła wiersza bohatyrskiego w powszechności te są : naprzód, iżby rzecz obwieszczając wdrażał zadziwienie powieścią swoją; iżby jednę osobę wziął za cel pierwszy, i nad tą najszczególniej się zastanawiał, tak jak wystawuje Homer w Iliadzie Achillesa, w Odyssei Ulissa. Osoba, którą za cel bierze, ma być godna uwielbienia osobliwego, i drugiej znamienitszej nad nię, iżby w dziele nie było.
Nie zdaje się trzymać tego prawidła Wirgiliusz w Eneidzie, Tasso w Jerozolimie, a co najnieprzystojniej, Milton w Raju utraconym, gdzie dyabeł pierwsze miejsce trzyma.
Rytm ma być poważny, żywy i tak rzecz opiewający, iżby czytający zdawał się patrzeć na to, co mu się przed oczyma stawia. Przenosi w tej mierze Homer następców swoich, i z niego najwłaściwiej wziął pochop Horacyusz do pierwiastkowego sztuki swojej rymotworskiej wyrazu, iż równe malarstwu rymotworstwo być powinno : ut pictura Poesis erit.
Przeciąg czasu dłuższy być powinien w dziele bohatyrskiem, niż w innych rymotworstwa rodzajach, ale też gdy nadto przewleczony, osłabia dzieło. W Iliadzie nie długo trwa, w Odyssei i Eneidzie przewleklejszy. Umieli jednakże nagradzać ścisłość wielcy mistrze powieściami przytoczonemi, iżby stąd nową dzieło brać mogło ozdobę; takie są : w Odyssei od Ulissa własne jego opowiadane przypadki, w Eneidzie opis zburzenia Troi.
Jedność miejsca, lubo ściśle zachowana w Iliadzie, w Odyssei i Eneidzie nie znajduje się : tamta bowiem Ulissesa podróże, ta Eneasza z Azyi przez Afrykę do Europy przeniesienie obwieszcza. Milton tam stawia osoby i rzeczy, gdzie go tylko rozbujała myśl unosi. Nie traci jednak szacunku swojego, gdy wielokrotne błędy żywością wyrazów i opisań nagradza.
Najpierwszy, i co do czasu i co do wytworności, pisarz dzieł bohatyrskich, jest Homer. Dzieła jego prawidłem się stały dla następców, i mimo ich sławę, wartości i pierwszeństwa swojego nie tracą. Zdaje się iż wysiliło się przyrodzenie na pierwszym wstępie, gdy tyle wieków następnych, jeszcze przewyższeniem Homera zaszczycić się nie mogło.
Dwa są dzieła jego, Iliada i Odyssea. W pierwszej wziął za cel gniew Achillesa przeciw Agamemnonowi, przywódcy wyprawy Greków przeciw Trojańczykom i ich królowi Pryamowi, stąd przedsięwziętej, iż syn jego Parys, Helenę małżonkę Menelaja uwiódł, i na żądanie tak małżonka, jako i powinowatych, za pobłażaniem ojcowskiem, wydać nie chciał.
Zaczyna się dzieło od wzięcia gwałtownego Bryzeidy, córki kapłana Apollinowego przez Agamemnona Achillesowi; ten uwiedziony zapalczywością, od zgromadzenia Greków pod Troją gdy odstąpił, oblężeńcy za przywództwem Hektora zwyciężać poczęli. Tknięty stratą swoich Patrokl, przyjaciel Achillesa, przybył im na pomoc, a gdy od Hektora pokonany, życie utracił, choć zemsty przemogła gniew Achillesa, i tak była dzielną, iż złączywszy się z Grekami, Hektora z życia wyzuł, i trzykroć zwłoki jego około murów Troi obwiódłszy, zmiękczony modły Pryama, oddał je strapionemu ojcu ku pogrzebowym obrządkom. Na tem się treść Iliady zasadza : a że zgon Hektora był poprzedniczym wypadkiem wzięcia Troi, stąd wziął pochop Wirgiliusz w Eneidzie do opisu jej zburzenia.
Drugie dzieło Homera Odyssea, zamyka opis przypadków Ulissesowych, gdy z Troi oblężenia powracał. Zaczyna się od zgromadzenia bogów, gdzie Minerwa za Ulissem do Jowisza prośby zanosi, iżby go z wyspy, gdzie go Kalipso poniewolnie trzymała, uwolnił. Zezwala Jowisz, ale Neptun obrażony tem, iż Polifema syna jego Ulisses oślepił, przedłużał powrót jego do ojczyzny. Po wielu trudach i przeciwnościach, które obszernie opisane są, Minerwy radą i posiłkowaniem i wsparły, małżonkę Penelopę od natrętnych zalotników uwalnia, i rządy Itaki królestwa swego obejmuje. Żywsza zdaje się być w wyrazach i opisach Iliada, jednakże i to poema oznacza swojego sprawcę : a w tem wielce szacowne, iż dokładniej, niż pierwsze, daje nam poznawać obyczaje i sposób życia tamtych wieków.
Rytmy Homera śpiewane były od wszystkich powszechnie Grecyi narodów, a naówczas zwane Rapsodyami, nie były zebrane w jedno dzieło, ale każde z osobna : tak podzielone zdawały się być osobnemi dziełmi,
- ↑ Nie powtarzamy tego cośmy powiedzieli o Ossyanie na str. 74.
