i dobre uczynki nie są potrzebne dla zbawienia, w takim razie niema też w życiu zagrobowem nagrody za dobre uczynki i kary za złe, a o zbawieniu albo potępieniu decyduje tylko nieubłagane fatum ― i taką to konsekwencyę wyciągnęli z tych zasad jego późniejsi adepci, Kalwin w swojej nauce o predestynacji ― i tem doprowadzono ludzkość do zupełnej anarchji moralnej, a stąd do komunizmu politycznego. Nie omieszkało też natychmiast z tego skorzystać prostactwo i wszelkie męty społeczne, podniósłszy bunt z Münzerem na czele przeciwko panom i wszelkiej władzy. (Charakterystycznem jest, że odezwa Münzera niczem się nie różni od odezw komunistycznych Lenina et consortes)[1]. Kiedy jednak anarchja zwróciła się przeciwko Lutrowi samemu, on widząc, że bez autorytetu obejść się nie można, starał się znieść zasadę tylko co przez siebie ustanowioną wolnej interpretacyi Pisma św. i ogłosił siebie za nieomylnego wykładacza nauki Chrystusowej, stosując bluźnierczo do siebie słowa św. Pawła, że gdyby anioł zeszedł z nieba co innego nauczał, niż on, Luter, to należałoby jemu, Lutrowi, a nie aniołowi.
Jeśli więc wiara tylko zbawia, to się rozumie wiara taka, jakiej naucza Luter, a nie inna; z tego zatem wynika, że tylko luteranie, a ostatnio adepci prof. Adolfa von Harnack, mogą być zbawienia, i to bez żadnej z ich strony zasługi, wszyscy zaś inni będą potępieni. Ale to już ocalić protestantyzmu od rozkładu nie mogło: dla poparcia swego autorytetu Luter był zmuszony przyzwać do pomocy władzę świecką, a protestanci ogłosili zasadę, że głową Kościoła jest każdorazowy władca panujący w danym kraju ― cujus regio ― eius religio.
Religja stała się narzędziem w ręku władzy świeckiej ― religją nacjonalną, a sam Bóg bóstwem etnicznem, der gute, alte deutsche Gott.
- ↑ Trocki w swojej autobiografji przyznaje, że pierwszym etapem w rozwoju komunizmu był protestantyzm, drugim rewolucya francuska, a trzecim bolszewizm.
