Strona:Dr Esperanto - Język międzynarodowy.djvu/41

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.
słownik
międzynarodowo-polski.

Vort͵ar͵o por Pol͵o͵j.

WSZYSTKO,

co napisano w języku międzynarodowym, można zrozumieć przy pomocy tego słownika. Wyrazy, stanowiące razem jedno pojęcie, piszą się razem, lecz oddzielone są kréską pionową; tak np. wyraz „frat͵in͵o,“ stanowiący jedno pojęcie, złożony jest z trzech wyrazów, z których każdego należy szukać oddzielnie.

A. (A).

a oznacza przymiotnik; np. hom człowiek — hom͵a ludzki
acid kwaśny
aĉet kupować
ad oznacza trwanie czynności; np. ir iść — ir͵ad chodzić; danc taniec — danc͵ad tańczenie
adiaŭ adieu, bądź zdrów
aer powietrze
afer sprawa, interes
agl orzeł
agrabl przyjemny
wiek
ajn kolwiek, bądź; np. kiu kto — kiu ajn ktokolwiek, ktobądź
oznacza przedmiot posiadający pewną własność lub zaletę, albo zrobiony z pewnego materjału; np. mal͵nov stary — mal͵nov͵aĵ starzyzna, frukt owoc, — frukt͵aĵ cóś zrobionego z owoców
akompan towarzyszyć
akr ostry
akv woda
al do; zastępuje też przypadek trzeci
ali inny
almenaŭ przynajmniéj
alt wysoki
alumet zapałka
am kochać, lubić
amas kupa, tłum
amik przyjaciel
an członek, mieszkaniec, zwolennik; np. regn państwo — regn͵an obywatel; Varsovi͵an Warszawianin
angul kąt
anĝel anioł
anim dusza
ankaŭ także
ankoraŭ jeszcze
anstataŭ zamiast
ant oznacza imiesłów czynny czasu teraźniejszego
antaŭ przed
apart osobny
aparten należyć
apenaŭ ledwie
apud przy, obok
ar oznacza zbiór danych przedmiotów; np. arb drzewo — arb͵ar las; ŝtup szczebel — ŝtup͵ar drabina, schody
arb drzewo
arĝent srebro
as oznacza czas teraźniejszy słowa
at oznacza imiesłów bierny czasu teraźniejszego
atend czekać
albo, lub
aŭd słyszeć
aŭskult słuchać
aŭtun jesień
av dziad
avar skąpy
azen osieł

B. (B).

babil paplać
bak piec, wypiekać
bala zamiatać
balanc huśtać, kołysać
baldaŭ zaraz
ban kąpać
bapt chrzcić
bar zagradzać
barb broda
barel beczka
baston kij, laska
bat bić
batal walczyć
bedaŭr żałować
bel piękny
ben błogosławić
benk ławka
best zwierzę
bezon potrzebować
bier piwo
bind oprawiać
bird ptak
blank biały
blov dąć, dmuchać
blu niebieski
bo nabyty przez małżeństwo (własne lub obce) np. patr ojciec — bo͵patr teść, frat brat — bo͵frat szwagier
boj szczekać
bol kipić, wrzeć
bon dobry
bord brzeg
bot but
botel butelka
bov byk
branĉ gałąź
brand wódka
bril błyszczeć
bros szczotka
bru szumieć, hałasować
brul palić się
brust pierś
brut bydło
buŝ usta
buter masło
buton guzik

C. (C).

cel celować
cent sto
cert pewny, znany
ceter pozostały, dalszy
cigar cygaro
cigared papieros
citron cytryna

Ĉ. (CZ).

ĉagren martwić, smucić
ĉambr pokój
ĉap czapka
ĉapel kapelusz
ĉar albowiem, ponieważ
ĉe u, przy
ĉemiz koszula
ĉen łańcuch
ĉeriz wiśnia
ĉerk trumna
ĉes przestawać
ĉeval koń
ĉi wskazanie najbliższe; np. tiu tamten — tiu ĉi ten; tie tam tie ĉi tu
ĉia każdy
ĉian zawsze[1]
ĉie wszędzie
ĉiel niebo
ĉio wszystko
ĉirkaŭ około, dokoła
ĉiu wszystek; ciu͵j wszyscy
ĉj dodane do pierwszych 2 — 5 liter imienia własnego męskiego rodzaju zmienia je w pieszczotliwe; np. MiĥaelMi͵ĉj; AleksandrAle͵ĉj
ĉu czy

D. (D).

da zastępuje przypadek drugi (po słowach oznaczających miarę, wagę i t. p.); np. kilogram͵o da viand͵o kilogram mięsa; glas͵o da te͵o szklanka herbaty
danc tańczyć
danĝer niebezpieczeństwo
dank dziękować
daŭr trwać
de od; zastępuje też przypadek drugi
decid rozstrzygać
defend bronić
dek dziesięć
dekstr prawy
demand pytać
dens gęsty
dent ząb
detru burzyć, niszczyć
dev musieć, być obowiązanym
dezert pustynia
dezir życzyć
Di Bóg
dik gruby
diligent pilność
dimanĉ niedziela
dir mówić, powiadać
dis roz-; np. ŝir — rwać — dis͵ŝir rozrywać; kur biegać — dis͵kur rozbiegać się
disput kłócić się, sprzeczać się
divid dzielić
dolĉ słodki
dolor boleć, dolegać
dom dom
don dawać
donac darować
dorm spać
dors grzbiet
du dwa
dum póki, podczas gdy

E. (E).

e zakończenie przysłówka; np. bon͵e dobrze
eben równy
ebl możliwy
ec przymiot jako oddzielne pojęcie; np. bon dobry — bon͵ec dobroć; infan dziecię — infan͵ec dzieciństwo
nawet
eduk wychowywać
edz małżonej
efektiv rzeczywisty, istotny
eg oznacza zwiększenie lub wzmocnienie stopnia: np. man ręka — man͵eg łapa; varm ciepły — varm͵eg gorący
egal jednakowy
ej miejsce dla… np. kuir gotować — kuir͵ej kuchnia; preĝ modlić się — preĝ͵ej kościół
ek oznacza początek lub chwilowość; np. kant śpiewać — ek͵kant zaśpiewać; kri krzyczéć — ek͵kri krzyknąć
eks były, dymisjonowany
ekster zewnątrz
ekzempl przykład
el z
elekt wybierać
em skłonny, przyzwyczajony
en w
enu nudzić się
envi zazdrościć
er oddzielna jednostka; np. sabl piasek — sabl͵er ziarnko piasku
erar błądzić, mylić się
escept wykluczać
esper spodziewać się
esprim wyrażać
est być
estim poważać
esting gasić
estr wódz, zwierzchnik
et oznacza zmniejszenie, zdrobnienie lub osłabienie stopnia; np. mur ściana — mur͵et ścianka; rid śmiać się — rid͵et uśmiechać się
etaĝ piętro
etern wieczny

F. (F).

facil łatwy, lekki
faden nić
fajf świstać
fajr ogień
fal padać
fald fałdować
famili rodzina
far robić, czynić; far͵iĝ stawać się
fart żyć, mieć się
feliĉ szczęśliwy
fend rąbać, łupać
fenestr okno
fer żelazo
ferm zamykać
fest obchodzić uroczystość, świętować
fianĉ narzeczony
fidel wierny
fier dumny
fil syn
fin kończyć
fingr palec
firm stały, mocny
fiŝ ryba
flank strona
flar wąchać
flav żółty
flor kwiatek
flu płynąć, cieknąć
flug latać
fluid płynny
foj raz
fojn siano
foli liść
fond zakładać
font źródło
for precz
forges zapominać
forĝ kuć
fork widły; widelec
forn piec
fos kopać
frap stukać, uderzać
frat brat
fraŭl kawaler (nieżonaty)
freŝ świeży
fromaĝ sér
frost mróz
frot trzeć
fru rano, wcześnie
frukt owoc
frunt czoło
fulm błyskawica
fum dym
fund dno

G. (G).

gaj wesoły
gajn wygrywać, zyskać
gant rękawiczka
gard strzedz
gast gość
ge obojéj płci; np. patr ojciec — ge͵patr͵o͵j rodzice; mastr gospodarz — ge͵mastr͵o͵j gospodarstwo (gospodarz i gospodyni)
genu kolano
glaci lód
glas szklanka
glat gładki
glav miecz
glit ślizgać się
glor wysławiać
glut połykać
gorĝ gardło
grand wielki
gras tłuszcz
grat drapać
gratul winszować
grav ważny
griz szary, siwy
gust smak
gut kapać; gut͵o kropla

Ĝ. (DŻ).

ĝarden ogród
ĝem stękać
ĝentil grzeczny
ĝi ono, ti
ĝis do
ĝoj cieszyć się

H. (H).

ha! a! ach!
hajl grad
haladz swąd, czad
halt stawać zatrzymywać się
har włos
haring śledź
haŭt skóra
hav miéć
hejt palić (w piecu)
help pomagać
herb trawa
hered dziedziczyć
hieraŭ wczoraj
ho! o! och!
hodiaŭ dzisiaj
hom człowiek
honest uczciwy
hont wstydzić się
hor godzina
horloĝ zegar
hotel hotel, zajazd
humil pokorny
hund pies

I. (I).

i oznacza tryb bezokoliczny słowa; np. laŭd͵i chwalić
ia jakikolwiek
ial dla jakiejkolwiek przyczyny
ian kiedykolwiek
id dziecię, potomek; np. bov byk — bov͵id cielę; Izrael Izrael — Izrael͵id Izraelita
ie gdziekolwiek
iel jakkolwiek
ies czyjkolwiek
ig robić czémś; np. pur czysty — pur͵ig czyścić; brul palić się — brul͵ig palić; sid siedzieć — sid͵ig posadzić
stawać się czémś, zmusić się; np. pal blady — pal͵iĝ blednąć; sid siedzić — sid͵iĝ usiąść
il narzędzie; np. tond strzydz — tond͵il nożyce; paf strzelać — paf͵il fuzya
ili oni, one
in oznacza płeć żeńską; np. patr ojciec — patr͵in matka; kok kogut kok͵in — kura
ind godny, wart
infan dziecię
ing przedmiot, w który się coś wsadza, wstawia; np. kandel świéca —kandel͵ing lichtarz; plum pióro — plum͵ing obsadka do pióra
ink atrament
instru uczyć
insul wyspa
insult znieważać
int oznacza imiesłów czynny czasu przeszłego
intenc zamierzać
inter między
intern wewnątrz
invit zapraszać
io cóś, cokolwiek
iom ilekolwiek
ir iść
is oznacza czas przeszły
ist zajmujący się; np. bot but – bot͵ist szewc; mar morze – mar͵ist marynarz
it oznacza imiesłów bierny czasu przeszłego
iu ktokolwiek

J. (J).

j oznacza liczbę mnogą
ja wszakże
jam już
jar rok
je może być przetłómaczonem zapomocą różnych przyimków
jen otóż; jen – jen to-to
jes tak
ju — des im – tém
juĝ sądzić
jun młody
just sprawiedliwy

Ĵ. (Ż).

ĵaŭd czwartek
ĵet rzucać
ĵur przysięgać

K. (K).

kaf Kawa
kaj i, a
kajer kajet
kaldron kocieł
kaleŝ kolaska
kalkul rachować, liczyć
kamen komin
kamp pole
kanap kanapa
kandel świéca
kant śpiewać
kap głowa
kapt chwytać
kar drogi
karb węgiel
kares pieścić
kaŝ chować
kat kot
kaŭz powodować, sprawiać
ke że, żeby
kelk niektóry
kest skrzynia
kia jaki
kian kiedy
kie gdzie kiel jak
kies czyj
kio co
kiom ile
kis całować
kiu kto
klar jasny
knab chłopiec
kok kogut
kol szyja
koleg towarzysz, kolega
kolekt zbierać
koler gniewać się
kolon słup
kolor kolor
komb czesać
komenc zaczynać
komerc handlować
kompat współczuwać
kompren rozumiéć
kon znać
kondiĉ warunek
konduk prowadzić
konfes przyznawać
konsent zgadzać się
konserv przechowywać, zachowywać
konsil radzić
konsol pocieszać
konstant stały
konstru budować
kontent zadowolony
kontraŭ przeciw
konven wypadać, przystawać
kor serce
korn róg koron wieniec
korp ciało
kort dwór
kost kosztować
kovr zakrywać
kraĉ pluć
krajon ołówek
kravat krawat
kre stwarzać
kred wierzyć
kresk rosnąć
kret kreda
kri krzyczéć
kruc krzyż
kudr szyć
kuir gotować
kuler łyżka
kulp winny
kun z; kun͵e razem, wraz
kupr miedź
kur biegać, leciéć
kurac leczyć
kuraĝ śmiały
kurten kurtyna; firanka
kusen poduszka
kuŝ leżéć
kutim przyzwyczajać się
kuz kuzyn
kvankam chociaż
kvar cztery
kvin pięć

L. (L).
l’
la
{ przedimek określny (nie tłomaczy się)

labor pracować
lac zmęczony
lakt mleko

lam kulawy

  1. Przypis własny Wikiźródeł W 1888 w Dodatku do Drugiej Książki Zamenhof zamienił słowa ĉian, ian, kian, nenian, tian na ĉiam, iam, kiam, neniam, tiam.