zona i Cerery, bóstwo bogactw, zatem największy wróg pokoju i miłości w społeczeństwie ludzkiem.
Koło IV. Chciwcy i rozrzutnicy.
W. 1. Pape Satan... Wyrazy wykładane różnie i dziwacznie. Pape ma być wykrzyknikiem greckim, oznaczającym zdziwienie; aleph lub aleppe wyrazem hebrajskim znaczącym wodza, księcia. Plutus odzywałby się zatem do szatana, księcia piekieł z okrzykiem zdziwienia i groźby, że człowiek żywy wstępuje w jego dziedzinę. Inni czytają po grecku: Παπαῖ σατᾶν, παπαῖ σατᾶν, ᾶ λίπε, tłómaczą: Hej buntowniku, hej buntowniku, precz stąd. Najzabawniejsza jest transkrypcja językiem nowofrancuskim: Pas paix, satan, pas paix satan, á l’épée!
W. 3. A on wszystkiego świadom. Wirgiljusz, jak się powiedziało, jest symbolem wiedzy.
W. 8. wilku przeklęty! Wilk jest symbolem chciwości, dlatego postawiony na straży tego koła.
W. 12. nieowładną zgrają, w oryg. superbo strupo, pyszna trzoda. Inni uważają »strupo« za metatezę wyrazu »stupro«, nierząd, bunt.
W. 22. Scylla i Charybda, dwie skały w cieśninie messyńskiej, gdzie ścierają się wody dwu mórz: jońskiego i tyreńskiego.
W. 53. w bycie ladajakim, tj. nieznającym prawdziwego celu dążeń ludzkich.
W. 57. Łysi oznaczają rozrzutnych, duchy z zamkniętym kułakiem chciwych.
W. 74. i tych, co je wodzą, tj. władze rozumne »wiedy«, (intelligenze) ruchu. W kosmografii dantejskiej przejętej z Summy« św. Tomasza z Akwinu, każda sfera niebieska posiada anioła (czyli »intelligencję«), który jej ruch nadaje. Jedną z takich władz rozumych jest Fortuna.
W. 75. tak, że część każda każdej cząstce świeci. W harmonii ruchu jedna sfera świeci ku
