202 Jest to poradnik lekarski i gospodarczy z r. 1620. Przepis „przeciw czarom sprosnych niewiast“ umieszczony jest pomiędzy receptą odwaru na wypadek „gdy kto w iney chorobie tak nawątlał y osłabiał, że prawie chodzić nie może“ a przepisem „na szyszki francuskie abo wrzody“.
203 Zielnik Syrenjusza (wyd. w r. 1613) zawiera wiele recept magicznych w których skuteczność autor nie wierzy, bowiem „mądrzy a rozumem się sprawujący, chocia poganie, wszelakie czary i gusła zawsze ganili i w nienawiści mieli, jednak najbardziej czary miłości, bo te same rozum i zdrowie psują i odejmują. Przeto zawierali wrota wiadomości ziół i skutków ich do takowych nieprzystojnych spraw używania, i zatem są tak od nich pokryte, że zaledwie jeden z kilkudziesięci ziołopisów może się znaleść, któryby takowych własny kształt i wyobrażenie, nietylko ich moc i skutki, poznać mógł. A mądrze i bacznie to uczynili: bo baczyli głupstwo i szaleństwo zielu temu albo owemu to przypisować albo od bab obrzydliwych, czarownic i czarowników, od szalbierzów i oszustów, od miasta do miasta biegających i tułająch się, tego szukać i sobie obiecować, co rychlej i pewniej samo przyrodzenie, uroda, spaniałość, gładkość, obyczaje cudne sprawić mogą, I te rzeczy potężniejsze są nad wszystkie zioła, nad wszystkie czary i gusła.
Tylko takowe czary miłości są znośne, które nie z ziół, nie z obmywania od bab, nie z karakterów ani czarowników, ale z szlachetnego przyrodzenia i obyczajów ozdobnych pochodzą. Niema się tedy żaden w takowe nieprzystojne gusła i czary wdawać, które są sprawą szatańską i naczynia jego. Mamy
i każdy mieć może wiele takowych przymiotów, byśmy się jeno sami o to starali i w tem się pilnie ćwiczyli, które nas mogą każdemu w miłość zalecić,
nie szukając po lesiech, po górach i skałach ziela miłości, rzęsy wietrznej albo nocnego cienia“.
204 Por. rozprawę E. Lippmanna „Diamant und Bocksblat“ (Beiträge zur Geschichte der Naturwissenschaften und der Technik, Berlin 1923m, str. 213).
205 Alchemik i lekarz w. XVII.
206 Baltazara Bekkera, kaznodziei w Amsterdamie, słynne dzieło „De betoverde Weereld“, Amsterdam 1691; przekład niemiecki: „Die bezauberte Welt“, Amsterdam 1693; przekład francuski: Amsterdam 1604.
207 Naudé Gabriel. Apologie pour les grands hommes qui ont esté faussement soupconnez de magie. Paris 1625.
208 Przekład niemiecki: Agrippa von Nettesheim. Die Eitelkeit und Unsicherheit der Wissenschaften. 2 tomy. München 1912, bei Georg Müller.
209 Przekład francuski: La philosophie occulte ou la magie. 2 tomy. Paris 1911, Bibliothtque Chacornac.
