Strona:Artur Schopenhauer - Sztuka prowadzenia sporów.djvu/34

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

wielkie rozszerzenie naszej tezy. Często przeciwnik postara się sam rozszerzyć naszą tezę dalej, niż to zrobiliśmy sami; wówczas powinniśmy go zatrzymać i doprowadzić do właściwej granicy, mówiąc: „oto, co powiedziałem, lecz nic nad to.”

Wybieg 21. Wyławianie wniosków. Wyciągamy z tezy przeciwnika przy pomocy fałszywych wniosków i skażenia pojęć takie twierdzenia, których w niej niema i które zupełnie nie stanowią poglądu przeciwnika. Jednak zdaje się, że z tezy jego wynikają inne, które znajdują się w przeciwieństwie jedna do drugiej, albo też z ogólnie uznanemi prawdami; uchodzi to więc za pośrednie obalenie, za apagogę, i stanowi zastosowanie fallacia non causae ut causac.

Wybieg 22. Apagoga zapomocą instancyi, exemplum in contrarium. Podczas kiedy ἐπαγωγή, inductio, wymaga wielu wypadków, aby postawić tezę ogólną, ἀπαγωγή powinna postawić tylko jeden wypadek, do którego teza nie stosuje się i jest obaloną. Tego rodzaju wypadek nazywa się instancyą, ἔνστασις, exemplum in contrarium, instantia.
Naprzykład teza: „wszystkie zwierzęta przeżuwające mają rogi” obala się przez jednę instancyę — wielbłąd. Instancya jest to wypadek przystosowania ogólnej prawdy do czegoś takiego, co się powinno zawierać w jej głównem pojęciu, a w stosunku do czego prawda ta nie jest istotną i dlatego cała upaść musi.