a którego jednak nigdzie znaleźć nie można, byłaby zupełnie niemożliwa, że więc — jeżeli się spodziewamy po Akademii choć trochę rozwagi — i pytanie owo byłoby niemożliwe odpowiedź byłaby niemożliwa, bo nie istnieje żadna „metafizyka w ogóle,“ są tylko różnorodne (i to bardzo różnorodne) metafizyki, t. zn. rozmaite próby stworzenia metafizyki, bardzo liczne, gdyż jest ich tyle, ilu filozofów kiedykolwiek istniało, więc każda z nich śpiewa całkiem odrębną piosnkę i dlatego zasadniczo się różni i odbiega w swoich twierdzeniach od innych. To też możnaby się słusznie pytać o związek między metafizyką Arystotelesa, Epikura, Spinozy, Leibnitza, Locke’a, albo jakąkolwiek inną, ściśle określoną metafizyką z etyką, ale nigdy i przenigdy o związek między „metafizyką w ogóle,“ a etyką, bo to pytanie nie miałoby żadnego określonego znaczenia, ponieważ żąda orzeczenia stosunku między rzeczą daną, a jakąś zupełnie nieokreśloną, ba, może nawet [355.] niemożliwą. Gdyż, póki niema metafizyki uznanej za przedmiotową i nie dającej się zaprzeczyć, a więc „metafizyki w ogóle,“ póty nie wiemy nawet, czy taka metafizyka jest w ogóle, choćby tylko, możliwa, nie wiemy też, czem będzie i czem być może. Gdyby się tymczasem od nas domagano, byśmy mimo to posiadali zupełnie ogólne, a więc naturalnie i nieokreślone pojęcie o metafizyce w ogóle, w odniesieniu do którego możnaby postawić pytanie, dotyczące związku w ogóle między taką metafizyką „in abstracto,“ a etyką; to żądaniu temu możnaby przyznać słuszność: atoli odpowiedź na pytanie, wzięte w tem znaczeniu, byłaby tak łatwą i prostą, że byłoby rzeczą śmieszną wyznaczać za nią nagrodę. Mianowicie: nie mogłaby ona zawierać nic więcej, niż to, że prawdziwa i doskonała metafizyka musi udzielić swojej silnej podpory i ostatecznych podstaw także i etyce. Na dobitek znajdujemy tę myśl rozwiniętą zaraz w pierwszym rozdziale mojej rozprawy, gdzie między innemi trudnościami niniejszego pytania dowodzę szczególnie tej, że wyklucza ono, z natury rzeczy, uzasadnienie etyki na podstawie
