Estetyka Schopenhauera zajmuje się w szczególności sztukami plastycznemi, poezyą i muzyką. Rozważania nad tą ostatnią wywarły silny wpływ na twórczość Wagnera.
Każdy człowiek jest na równi z innemi rzeczami w przyrodzie, zjawiskiem, podlegającem zasadzie podstawy, t. zn. prawu przyczynowości w jego rozmaitych formach.[1] Jego czynności (akty woli) nie mogą zatem być wolnemi, gdyż w państwie przedstawienia wolności niema. Determinizm jest w tym wypadku określony motywacyą, t. zn. przyczynowością, która przeszła przez intelekt[2] i która stanowi jedną z owych form zasady podstawy, a zjawia się na najwyższym stopniu organicznego życia, gdzie wola już sobie ten intelekt stworzyła. Ale człowiek jest zarazem objektywacyą tej woli, tak jak inne rzeczy w przyrodzie. Wola zaś jest nie tylko jedna i niepodzielna, ale posiada także „aseïtatem,“ t. zn. bezwzględną wolność.[3] Należy zatem wykazać, w jaki sposób daje się to pogodzić, że bezwzględnie wolna wola objektywuje się bezpośrednio w człowieku, którego poszczególne akty woli są ustalone z koniecznością. Jest faktem niezaprzeczonym, — mówi Schopenhauer, — że każdy człowiek posiada uczucie odpowiedzialności, uczucie, że on sam jest sprawcą swoich czynów.[4] A uczucie to może posiadać tylko dzięki temu, że jego charakter jest jego własnem dziełem, t. zn., że ma siebie samego do zawdzięczenia
- ↑ Zob. niniejszą rozprawę, ustępy 57, 61 i 74.
- ↑ Zob. niniejszą rozprawę, ustęp 64.
- ↑ Zob. wstęp, 20, uwaga. 8). — Ta pierwsza część niniejszego 3-go rozdziału odnosi się w ogóle do naszej rozprawy, a w szczególności do jej V-go ustępu. Por. przyp. 251.
- ↑ Podobnie, jak Kant. — Porównaj niniejszej rozprawy ustęp 158.
