Strona:Artur Schopenhauer - O wolności ludzkiej woli.djvu/291

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.




A.
Akcydens — Accidenz, 364.
Akt — Akt. Akt woli — Willensakt. Każde poszczególne chcenie, 388, 395, 401. Sprowadzić, wywołać akt — aktuiren.
A non posse ad non esse — wniosek: co nie może być, nie jest, 403. — Zob. przyp. 94).
Antropologia — Anthropologie, 460. Nauka o człowieku: rozpada się na somatologię (anatomię, fizyologię — naukę o ciele), biologię (naukę o formach i prawidłowościach życia) i psychologię (naukę o faktach i zdarzeniach w duszy człowieka). — Zob. V. str. 27.
Antynomia — Antinomie. Usprzecznienie dwóch praw (νοµοι), z których każde zdaje się równie ważne, choć jest zaprzeczeniem drugiego, 404. Zob. przyp. 95).

Teoryę antynomii postawił pierwszy Kant (zob. wstęp, 1). U niego te antynomie są sprzecznościami, w które rozum (Vernunft) z koniecznością popada, gdy opuszczając to, co uwarunkowane (zjawisko), stara się uchwycić to, co bezwarunkowe (absolut, rzecz samą w sobie). Kr. cz. r. str. 340.
Powstaje tak dyalektyczny pozór, a uporanie się z nim jest zadaniem krytyki rozumu. Rozum żąda bezwzględnej całkowitości zjawisk, zgodnie z zasadą: „gdy jest dane to, co uwarunkowane, jest także dana suma warunków, a zatem to, co poprostu bezwarunkowe.“

Tak powstają cztery antynomje, z których każda składa się z tezy (twierdzenia) i antytezy (przeczenia). Trzecia z nich, o którą nam właśnie idzie, brzmi: „Przyczynowość, zgodna z prawami przyrody, nie jest jedyną, z której można wyprowa-