Strona:Antoni Abraham (1869-1923).djvu/07

 „Wśród najwięcej zasłużonych w sprawie odzyskania morza dla Polski pierwsze miejsce zajmuje piastowy lud kaszubski“.

 Słowa te, wypowiedziane dnia 29 kwietnia 1923 przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wybrzeżu naszem, powtarzane i nadużywane tylekroć podczas uroczystości morskich, szczerą głoszą prawdę. Lud kaszubski, lud w pełnem tego słowa znaczeniu, odzyskał dla Polski morze, lud dziesiątkowany germanizacją, bałamucony odrębnością narodu kaszubskiego, ciągniony to w tę, to w ową stronę polityki partyjnej i narodowościowej.
 Często mówi się, że lud ten prowadziło właściwą drogą ku Polsce duchowieństwo katolickie. Nieścisłe to twierdzenie. Nie duchowieństwo katolickie, ale duchowieństwo polskie prowadziło dzieło odrodzenia narodowego wśród ludu polskiego pod zaborem pruskim. Oczywiście nie wyłącznie ono. Znamy wielu kapłanów ewangelickich na Pomorzu i Mazurach, występujących w roli patrjotycznych przywódców i obrońców ludu polskiego. Znamy cały szereg inteligentów świeckich, wśród ludu i dla ludu pracujących. Księża polsko-katoliccy natomiast stanowili najliczniejszy odłam narodowo-uświadomionej i działającej inteligencji. Oni też byli z ludem bezpośrednio związani. Jeśli budzili ducha narodowego, to spełniali najświętszy obowiązek chrześcijański obrony praw ludzkich, przedewszystkiem prawa do posiadania przyrodzonej narodowości i ziemskiej ojczyzny. Czynili zacnie i chwalebnie, i naród polski i kościół zachowają ich ofiarne życie, ich poświęcenie, katusze i prześladowania, po bohatersku znoszone, zawsze w dobrej pamięci, jak też naród polski nie zapomni o zasługach wszystkich innych bojowników w walce z najeźdźcą.
 Z drugiej jednak strony księża katoliccy narodowości niemieckiej najgłębszą pałali nienawiścią do wszystkiego, co pol-