Strona:Aleksander Czolowski. Wysoki zamek (1910).djvu/23

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

W obronie zajętego kraju musiał Kazimierz stoczyć najpierw ciężką walkę z hordami tatarskiemi[1]. Potężny han Uzbek pospieszył na obronę swych praw zwierzchniczych, wyparł polskie załogi z Rusi, zajął ją dla siebie i dotarł do Wisły. Drugi zagon uderzył na Węgry. Papież Benedykt XII. ogłosił krucyatę na obronę Polski i Węgier. Pomoc napływających krzyżowców, zacięte walki, sroga zima 1341 roku, a wreszcie wieść o śmierci Uzbeka — skłoniły Tatarów do odwrotu.
Ryc 2. Kazimierz Wielki. Według rys. J. Matejki
Dymitr Detko, pozbawiony ich poparcia, dobrowolnie przerzucił się teraz na stronę króla polskiego. Kazimierz zaprzysiągł zachować Ruś w jej „wierze, prawach i zwyczajach“, a Detko zatrzymał rząd kraju jako polsko-węgierski namiestnik (capitaneus), z siedzibą we Lwowie. Władza jego obejmowała jedynie dawne księstwo halickie, ziemię zaś bełską, chełmską, włodzimierską i łucką zajął książę litewski, Lubart, syn Gedymina.
Jako rządca Rusi zajmował Detko stanowisko prawie udzielne, zawierał samoistne traktaty handlowe i pobierał opłaty celne, a przez czas jego rządów, które w tym charakterze trwały, zdaje się, do r. 1346, Kazimierz co najwyżej posiadał ziemię sanocką i przemyską.

W roku 1346 Kazimierz przybiera tytuł „pana i dziedzica ziemi ruskiej“, co dowodziłoby, że rządy Detka skończyły się i że Rusią chwilowo zawładnęła bezpośrednio Polska.

  1. Przewodnik nauk. i liter. r. 1891, str. 91.