Strona:Album zasłużonych Polaków wieku XIX t.1.djvu/547

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
Oskar Kolberg.
* 1814 † 1890.
separator poziomy
«P


«Przędzę myśli i kwiaty uczuć» ludu naszego zaczęto badać i zbierać dopiero w początkach bieżącego stulecia. Doniosłość badania zwyczajów, wierzeń i utworów ludu pierwsi u nas zrozumieli i wypowiedzieli tacy mężowie, jak Hugo Kołłątaj i Jan Paweł Woronicz. Pierwszy z nich w liście d. 15 lipca 1802 r. do księgarza krakowskiego Jana Maja pisanym, podał wcale dokładny nawet na dziś plan dzieła: «O obyczajach, zwyczajach i obrządkach narodu polskiego»[1]. Drugi zaś w Towarzystwie warszawskiem przyjaciół nauk przemawiał w r, 1803 i 1805 o znaczeniu naukowem pieśni ludowych. Chociaż próby gromadzenia właściwości ludowych posiadamy z przed lat 100 prawie, gdyż pierwszy opis obrzędów weselnych u ludu ruskiego wraz z pieśniami podał nieznany nam z nazwiska autor w «Pamiętniku warszawskim» Dmochowskiego w r. 1805; potem Ignacy Lubicz Czerwiński opisał obyczaje ludu z nad Dniestru, w książce drukowanej w 1811 r. we Lwowie p. n. «Okolica za—Dniestrska między Stryjem i Łomnicą czyli opis ziemi i dawnych klęsk lub odmian tej okolicy, tudzież jaki jest lud prosty dla religii i dla pana swego; zgoła, jaki on jest w całym sposobie życia swego lub w swych zabobonach albo zwyczajach,» — pierwszym jednak najbardziej znanym zbieraczem rzeczy ludowych był Adam Czarnocki, głośniejszy pod nazwą Zoryana Dołęgi Chodakowskiego, następnie Kazimierz Władysław Wójcicki, Łukasz Gołębiowski, Wadaw z Oleska (Zaleski), wreszcie Żegota Pauli. Działalność na polu badań etnograficznych, przez tych mężów podjęta, rozbudziła cały zastęp zbieraczy, pomiędzy którymi najwybitniejsze zajął stanowisko Oskar Kolberg, który, śmiało rzec można, rozpoczął u nas nowy okres wszechstronnej uprawy ludoznawstwa, jako umiejętności samoistnej i wyzwolonej od służenia zadaniom i celom historycznym i literackim, co w dziełach jego poprzedników wielką jeszcze grało rolę. Jakie zasługi dla nauki położył Kolberg przez badanie ludu, jakim sposobem do tego doszedł, że dziś bez dzieł jego obejść się nie może nikt, kto pragnie z życiem ludu naszego się zapoznać, postaramy się tutaj w krótkości czytelnikowi przedstawić.
Rodzina Kolbergów (ma to być rodzina lechickich Kołobrzegów z dawnego Pomorza, następnie zniemczona), aczkolwiek obcego pochodzenia, zapisała się niezatartemi głoskami w dziejach umysłowości naszej; ojciec Oskara i dwaj jego bracia należą każdy w swej specyalności do wybitniejszych ludzi bieżącego stulecia. Juliusz Kolberg, ojciec Oskara, urodzony w mieście Woldegk w w. księstwie Meklemburg-Strelickiem, a wykształcony w Berlinie, przybył za czasów pruskich do kraju naszego, jako inżynier-topograf. Gdy utworzone zostało ks. Warszawskie, Kolberg już tak się przywiązał do nas, że Warszawy nie opuścił, lecz przeszedł do służby ks. Warszawskiego i otrzymał miejsce inspektora pomiarów. Następnie zamianowany został geometrą przysięgłym w Przysusze w powiecie Opoczyńskim, gdzie był zarazem głównym nadzorcą okolicznych fabryk żelaza, dzierżawionych przez bankiera warszawskiego Fraenkla.

  1. Ks. Hugona Kołłątaja «Korespondencya listowna, t. I, str. 21—23 (Kraków, 1844).