Strona:Album zasłużonych Polaków wieku XIX t.1.djvu/361

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
August Cieszkowski.
* 1814 † 1894.
separator poziomy
A


August Cieszkowski pochodził z rodziny szlacheckiej, osiadłej na Podlasiu.

Urodził się 14 września 1814 roku. Gdy doszedł wieku 5-o letniego, dostał za wychowawczynię baronową La Haye, która wtedy właśnie opuściła była swego poprzedniego pupila, 7-o letniego Zygmunta Krasińskiego. Po raz pierwszy, zdaje się, poznały się wówczas te dzieci, które później urosły na znakomitych mężów i związali się w wieku dojrzałym szczerą przyjaźnią.
Mało wiadomo o latach dziecinnych Augusta. Młodzieńcem będąc, podążył na uniwersytet do Berlina, dokąd licznych słuchaczy ściągał wówczas głośny profesor filozofii Michelet, uczeń słynnego Hegla. Zostając pod wpływem nauki tego filozofa, nie szedł Cieszkowski ślepo jej śladem. Wcześnie dojrzały umysł krytycznie i samodzielnie ją przetapiał. Mając zaledwie lat 24, ogłosił on po niemiecku dziełko pod tytułem: Wstęp do filozofii dziejów (Prolegomena zur Historiosophie. Berlin, 1838), w którem zgodnie z duchem filozofii polskiej przeciwstawiał myśli, podniesionej na najwyższy szczyt przez filozofię niemiecką, czyn. Filozofia myśli, tłómaczył on, spełniła zadanie swe przez Hegla; teraz przyszedł czas na filozofię woli. Jak sztuka, osiągnąwszy kształt klasyczny, wyszła poza siebie i rozwiązała się w formy romantyczne, a jednocześnie władztwo swoje wszechświatowe odstąpiła filozofii, tak i filozofia znajduje się na tym punkcie, w którym sama siebie musi przekroczyć i ustąpić miejsca panującego życiu społecznemu. Myśl powinna wcielić się w czyn, przekształcając ludzkość.
Szukając owych krajów czynu, udał się Cieszkowski do Francyi i Anglii, W r. 1839 ogłosił w Paryżu dzieło O kredycie i obiegu (Du crédit et de la circulation), które zwróciło na młodego autora uwagę ekonomistów. Myślą jego zasadniczą jest stworzenie warantów realnych, t. j, papierów obiegowych, zastępujących pieniądze, a opartych na własności nieruchomej i procentujących. W ten sposób wytworzyłby się środek obiegowy, nie wymagający ogromnego nakładu pracy dla swego wytworzenia (jak złoto i srebro), a pozwalający uruchomić i zastosować do produkcyi wszystkie kapitały, jakie naród posiada. Myśl, zbliżoną bardzo do tej, podjęło niedawno stronnictwo papierowych pieniędzy w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Bawiąc przez pół roku we Włoszech (w r. 1840), odnowił tu Cieszkowski znajomość z Zygmuntem Krasińskim, który przejął wiele z jego poglądów filozoficznych i filozoficzno-dziejowych i wcielił je w utwory swoje poetyckie. Tu zaznajomił się z dziełami sztuki, Spędzał często ranne godziny wśród ruin Kolizeum lub na Forum, odczytując dawnych lub nowych historyków Rzymu.
Powróciwszy po tych wędrówkach i studyach do kraju, spotkał się młody uczony z uznaniem ziomków, ale i z wyrzutami, że dotąd jeszcze nic po polsku nie wydał. Jakoż niebawem przystąpił do pracy na niwie ojczystej.
W 1841 r, zorganizowała się redakcya Biblioteki warszawskiej i podzieliła się na sekcye według rozmaitych gałęzi wiedzy. Cieszkowski zo-