Strona:Album zasłużonych Polaków wieku XIX t.1.djvu/158

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

przeciwnikiem filozofii Kanta, uważał ją za szkodliwą, upatrując w niej pierwiastek mistyczny. W tym duchu napisał rozprawę polemiczną o filozofii, rozprawę o metafizyce, a nawet wystąpił z samodzielną pracą p. t. Filozofia umysłu ludzkiego «czyli rozważny wywód sił i działań umysłowych» (1819). Z cennych prac Śniadeckiego wymieniamy: «Reflexions sur les passages relatifs à l’histoire et aux affaires de Pologne inserés dans l’ouvrage de A. Villers» (broszura polemiczna), Żywot literacki Hugona Kołłątaja (1811), Żywot P. Zawadzkiego (Wilno, 1814).
Jan Śniadecki urodził się d. 29 sierpnia 1756 r. w miasteczku Żninie w Poznańskiem. Początkowe nauki pobierał w Kolegium Lubrańskiego w Poznaniu, przytem uczęszczał na lekcye fizyki księdza Rogozińskiego w Kolegium jezuickiem. W roku 1772 przybył do Krakowa i tu słuchał kursów fizyki i matematyki; w roku 1775 otrzymał stopień doktora i rozpoczął wnet w Uniwersytecie wykłady algebry po polsku. W roku następnym wykładał statykę, hydraulikę, logikę i ekonomię polityczną w klasie VI gimnazyum Nowodworskiego w Krakowie. W r. 1778 wyjechał za granicę. Przebył dłuższy czas w Getyndze, Lejdzie i w Paryżu, gdzie słuchał wykładów znakomitych profesorów i zawiązał liczne stosunki naukowe. Wezwany przez Komisyę Edukacyjną, powrócił w r. 1781 do Krakowa i objął lekcye matematyki wyższej i astronomii, sekretarstwo Akademii i począł krzątać się około założenia obserwatoryum. W roku 1787 wyjechał powtórnie za granicę, zwiedzał obserwatorya astronomiczne w Anglii, we Francyi i Niemczech. Za powrotem do kraju oddał się pracom w obserwatoryum i wykładom, od których niejednokrotnie odrywały go na czas dłuższy sprawy wszechnicy, w których jako delegat jeździł do Warszawy i Grodna. Trudną tę misyę, wymagającą wielkiego taktu i poświęcenia, spełnił z wielkiem pożytkiem dla dobra nauki i instytucyi.
Z tej epoki (1790) datuje obszerny projekt wydania pierwszej mapy krajowej, złożony Komisyi Skarbowej za pośrednictwem Czackiego, chlubny ten zamiar spełzł niestety na niczem z powodu wypadków krajowych.
Z powodu zaszłych zmian politycznych, ustąpił z katedry profesorskiej i w r. 1803 wyjechał znowu z kraju na czas dłuższy do Francyi i Włoch, zamierzając po powrocie oddać się prywatnie nauce w obserwatoryum astronomicznem. Czacki i Kołłątaj skłonili go wszakże do przyjęcia stanowiska obserwatora w Wilnie po Poczobucie, który skutkiem późniego wieku, podał się do uwolnienia. Przybywszy do Wilna w r. 1807 został prawie jednocześnie obrany na rektora wszechnicy, w której brat jego, Jędrzej, był już od siedmiu lat profesorem. Obowiązki rektora spełniał przez lat osiem z wielkim pożytkiem dla instytucyi i pozostających pod jej kierownictwem licznych zakładów naukowych, a spełniał je wśród bardzo trudnych okoliczności, z których jedynie dzięki jego rozumowi Uniwersytet wyszedł bez szwanku. Po złożeniu z siebie godności rektorskiej w r. 1815 pozostał jeszcze na stanowisku obserwatora do roku. 1824, poczem podawszy się do emerytury, spędził resztę zasłużonego żywota na wsi w Jaszunach u synowicy swojej Balińskiej, nie przestając się aż do ostatnich chwil życia interesować żywo sprawami nauki, a zwłaszcza instytucyj naukowych. Zmarł d. 21 listopada 1830 roku pozotawiając po sobie nie zagasłą pamięć znakomitego uczonego pisarza i obywatela.

S. Dickstein.