Słownik kaszubski porównawczy
| Dane tekstu >>> | ||
| Autor | ||
| Tytuł | Słownik kaszubski porównawczy | |
| Data wyd. | 1891 | |
| Druk | Józef Jeżyński | |
| Miejsce wyd. | Warszawa | |
| Źródło | Skany na Commons | |
| Inne | Cały tekst | |
| ||
| Indeks stron | ||
 |
|
|
|
Po kaszubsku mówi lud polski w dwuch prowincyjach państwa pruskiego: w Prusach Zachodnich i na Pomorzu, t. j. w powiecie wejherowskim, kartuskim, kościerzyńskim, chojnickim, człuchowskim — w Prusach Zachodnich; w powiecie bytowskim, słupskim i lembarskim — na Pomorzu. Po niemiecku nazywają się owe powiaty: Neustadt, Kartaus, Berent, Konitz, Schlochau; Bütow, Stolp, Lauenburg.
Literaturę kaszubską resp. autorów, którzy pisali po kaszubsku lub o języku kaszubskim, podał L. Biskupski w rozprawie: Beiträge zur slavischen Dialektologie. Die Sprache der Brodnitzer Kaschuben im Kreise Kartaus. Leipzig 1883. Pominięte tam następujące rozprawy:
1) A. A. Kryński: O nosowych zwukach w sławianskich jazykach. (Mowa w niéj o nosówkach w narzeczu kaszubskim). Warszawa 1870.
2) Stremler, Fonetika kaszebskago jazyka; Woroneż 1874.
3) Jan Hanusz. O samogłoskach nosowych w narzeczu słowińców pomorskich, kabatków i kaszebów; Kraków 1880.
Nowo przybyły po tym czasie następujące dziełka:
Jasiek z Knieji — napisał Derdowski. Toruń 1885.
Słownik kaszubski — ułożył X. G. Pobłocki. Chełmno 1887.
O pracach tych będzie mowa przy innéj sposobności.
W słowniku niniejszym zestawiono są wyrazy kaszubskie objęte słownikami resp. pracami: Cenowy, Hilferdinga, Pobłockiego, Derdowskiego i Biskupskiego.
Raz po raz podaję próby mowy ludowéj w Poznańskim, gdzie mówią z małą tylko różnicą tak jak na Kaszubach. Gwarę poznańską opisał dr. Leciejewski; do jego opisu z czasem niejedno dodam, mianowicie godne uwagi zjawiska w gwarze nadnoteckiéj, gdzie lud mówi — jak mówił autor Kazań gnieźnieńskich — : cijem zamiast kijem, taci = taki, nodzi = nogi, dzinie = ginie, ubodzi = ubogi itd. Znachodzi się tam á, é, ó tj. samogł. pochylone, nowotwory om, óm zam. ą; em, ém, zam. ę; daléj oprócz ą, ę jeszcze nosowe un i an np. ranka = ręka, Dambno = Dębno, gamba = gęba; wiancy = więcéj, ganś = gęś; daléj mówią tam: rek, reci zamiast rak, raki; lempa zam. lampa; klemka zam. klamka; wielgi, wieldzi zam. wielki; mu͡nka = mąka, tu͡nka = niem. tunke. Zamiast kołowrotek mówią kółko; zamiast miałko mówią snadko, bulwy = perki, kartofle; pochowa = pogrzeb; dowścipny = dowcipny; drdza = rdza; szczkáwka = czkawka; pierny = pieprzny; pokorbiać = podrzeźniać; brzad = suchy owoc; korki, korci = drewniaki.
Przytaczam nieraz i Chwalczewskiego, u którego bel i boł = był, belo = było, breła = bryła, dobro = majątek, własność, jachać = jechać, miełych rycerzów = miłych rycerzów, serowy = surowy, złupieli = złupili, pobieli = pobili, mniejsce = miejsce, plowacz = plwacz, wielgi = wielki, potkali = spotkali, nynio = teraz, nadziewać się = spodziewać się itd.
Nad Notecią — w maju 1889.
Skrócenia:
stgn. = starogórnoniemieckie.
śrgn. = średniogórnoniemieckie.
stgrm. = starogiermańskie.
Fr. = Frischbier, Preussisches Worterbuch. Berlin 1882.
Kl. = Kluge, Etym. Worterbuch der deutschen Sprache, Strassburg 1883.
Weigand = Deutsches Worterbuch. Giessen 1876.
