Słownik etymologiczny języka polskiego/czytać
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
czytać (czytanka, czytaniec), częstotliwe od czyść, cztę, zastąpiło je od 16. w.; czytam znaczyło dawniej ‘czytuję’, a cztę, ‘czytam’; od czyść: czytelny (nieczytelny), czytelnik, czytelnia. Pierwotne czyść, cztę, czciesz, czcie, cztą, rozkaźnik: przeczci (‘przeczytaj’), czedł (zamiast czetł, mylnie pisane wedle szedł do iść), ‘czytał’, znaczyło: 1) ‘czytać’; 2) ‘liczyć’ (czytanie nazywano od sylabizowania, t. j. od liczenia, skupiania liter, niem. lesen ‘czytać’ i ‘zbierać’); 3) ‘poważać’, p. cześć, uczta. Cztę odnachodzimy w czcienie, ‘lekcja’, czcionka, ‘litera’, czesk. cztena; w złożeniu: poczet, ‘liczba’, pocztowy, ‘szeregowiec’; uczta, p. — Pień ten stracił s- nagłosowe; nasze czysło (jeszcze w 16. wieku dla ‘liczby’ używane, dziś znane tylko u Czechów i Rusi, urobione przyrostkiem -sło od czyś-ć), lit. skaitlius (przyrostek i samogłoska nieco inne), skaityti, ‘liczyć’ i ‘czytać’, skeisti lub keisti, ‘odmieniać’, kitas, ‘inny’; łotew. szkist, ‘mniemać’, ‘zdawać się’. Bez s- w ind. czitti-, ‘myśl’, ‘zamiar’, czetati, ‘uważa’ (zdwojone: cziketati, czikitwān, ‘znający’), awest. czisti-, ‘mniemanie’, czikithwā, ‘mądry’.
