Katechumenat, instytucja kościelna w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, mająca na celu przygotowanie do chrztu tych, którzy prosili o chrzest i uznani zostali za godnych przyjęcia na łono Kościoła. Katechumeni dzielili się na „słuchających“, „klęczących“ i „przygotowanych“ stosownie do stopnia, w którym przypuszczano ich do uczestnictwa w nabożeństwach. Gdy po ustaniu prześladowań i wskutek rozszerzenia chrześcijaństwa z końcem V wieku chrzest dorosłych zaczął należeć do wyjątków, upadł katechumenat jako osobna instytucja kościelna. Ślady jego zachowały się w ceremonjach chrztu.
