P. J. Szafarzyka słowiański narodopis/§2
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | P. J. Szafarzyka słowiański narodopis |
| Wydawca | Zygmunt Schletter |
| Data wyd. | 1843 |
| Miejsce wyd. | Wrocław |
| Tłumacz | Piotr Dahlmann |
| Tytuł orygin. | Slovanský národopis |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cała część I |
| Indeks stron | |
Mowa słowiańska będąc mową szczepu pradawnego, wielkiego, od dawna niezmierną przestrzeń ziemi zajmującego, i na liczne właściwych ustaw używające narody podzielonego, dzieli się na znamienitą ilość narzeczy, z których jedne swą właściwością z sobą bliżej pokrewnionemi, drugie więcéj się róźniącemi i odleglejszemi są. Podług rozliczności stopniów tego podobieństwa będzie najstósowniéj wszystkie słowiańskie narzecza obok siebie postawić.
W języku słowiańskim jest idiomów dwoje: południowowschodni i zachodni.
Idiom południowowschodni dzieli się na trzy języki: ruski, bołgarski i ilirski; idiom zachodni na cztéry: polski, czeski, łużysko-serbski i już wymarły polabski (nadelbiański).
W języku ruskim rozróżniamy trzy narzecza: wielkoruskie, małoruskie i białoruskie; w bołgarskim, choć tylko we względzie historycznym, dwa: ćerkiewne czyli cyryllskie i nowobołgarskie; w ilirskim trzy: serbskie, chorwackie i korutańsko-słoweńskie; w polskim jedno: polskie; w czeskim dwa: czeskie i węgiersko-słoweńskie; w serbskołużyskim także dwa: górnołużyskie i dolnołużyskie; w polabskim tylko jedno: drewiańskie, nieomal wygasłe.
Wiele z tych narzeczy rozdziela się na rozliczne podrzecza, których liczby jeszcze nie można ustanowić. Tu tylko te dwa, jako znajomsze, z imienia przytoczemy: nowogrodzkie i kaszubskie; owo wielkoruskiego, a to polskiego podrzecza pobocznym będące wystrzałkiem.
Mniejsze tak w narzeczach jak i w podrzeczach charakterystyczne poddziały mianujemy różnorzeczami. Ich liczba w szczepie tak ogromnym i rozsiadłym, jakim słowiański, jest jeszcze nieograniczona i nieprzejrzana. Przeto im tu tylko miejsce naznaczając, od nich spiesznie uwagę odwracamy.
Według tego przejdziemy w mowie słowiańskiéj idiomów dwoje, języków siedmioro, narzeczy cztérnaście, a nadto jeszcze dwa podrzecza.
Ludności całego szczepu słowiańskiego, używającego tych siedmiu języków, a dwunastu narzeczy, pomijając cérkiewne i drewiańskie, liczemy w roku 1842 do 78,691,000 dusz.
