P. J. Szafarzyka słowiański narodopis/§10
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | P. J. Szafarzyka słowiański narodopis |
| Wydawca | Zygmunt Schletter |
| Data wyd. | 1843 |
| Miejsce wyd. | Wrocław |
| Tłumacz | Piotr Dahlmann |
| Tytuł orygin. | Slovanský národopis |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały rozdział II |
| Indeks stron | |
KRAJ. W czasach kiedy jeszcze kwitło dawne bołgarskie carstwo, przed przyjściem Madjarów, Połowców i Pieczeńców do Siedmiogrodzia i Pannonii, panował jeden i ten sam język słowiański we wszystkich ziemiach do tego carstwa należących, to jest oprócz ziemi południowodunajskich, w których po dziś dzień trwa, także w północnodunajskich, teraz Wołochami i Madjarami zaludnionych, mianowicie we Wołoszech, Siedmiogrodziu, i w dzisiejszych Węgrzech od Dunaju pod Pesztem, Jager i daléj ku Tatrom i koło Tatrów aż do źródła Cisy. Język ten, sądząc z pamiątek zachowanych w przekładzie pisma świętego i w teologicznych książkach Słowian greckiego wyznania, był z teraźniejszem, oczywiście już wielce skażoném narzeczém bołgarskiém tego samego rodu i piętna, dla tego go tu pod wspólnym napisem z temtu obejmujemy. Po zalaniu owych półrnocnodunajskich ziem przez wzmiankowanych innomówcow utrzymał się język bołgarski w krajach na południe od Dunaju w dawnéj Moezyi, i wielkiéj części Tracyi i Macedonii, gdzie teraz od ujścia Dunaju, a nawet od r. 1830 od miasta Falcza nad Prutem aż do Soluna i Kosturskiego jeziora wdłuż, a od przylądku Żelegradu nad czarném morzem aż do Ochridy i górniejszéj Debryi nad Czarnym Drimem w szérz w uściech prostego ludu słowiańskiego panuje.
ZNAMIONA. 1) Przysuwne sz przed zmiękczonym t, czyli zamiast zmiękczenia jego: noszt (noc), moszt (moc), mąsztą, mąszten (mącę, mącony), mlasztą, mlaszten (młócę, młócony). — 2) Przysuwne ż przed zmiękczonym d, czyli zamiast zmiękczenia jego: nążda (nędza), meżda (między), wożdą, wożden (wodzę, wodzony), rożdą, rożden (rodzę, rodzony). — 3) Gen. przymiotników na -ago: dobrago (dobrego), milago (miłego), swętago (świętego). Ten genit. w narzeczu nowobołgarskiém po zatracie deklinacyi, już się tylko jako archaizm w przysłowiach i pieśniach znachodzi. — 4) Używanie zaimków osobistych mi, ti, si zamiast dzierzawczych moj, twoj, swoj: carstwo mi (carstwo moje), swętina ti (świętość twoja), basztina si (dziedzina swoja); i połączanie zaimka dzierzawczego swoj z osobistym jemu i si: o swojéj jému sestrje (o swéj siostrze), w swojem jemu gradje (w swym grodzie), wsi swojich si isztąť (wszyscy swojich wyglądają).
NARZECZA. W języku tym rozeznajemy historycznie tylko dwa narzecza: cérkiewne czyli cyrillskie i nowobołgarskie; owo już dawno z mowy powszechnéj wyszło, a to u teraźniejszych Bołgarów w używaniu jest.
