Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi/Wstęp
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi |
| Pochodzenie | Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, 1895, 1896, 1897, 1903, 1904 |
| Redaktor | Antoni Kalina; Karol Potkański, Seweryn Udziela |
| Wydawca | Towarzystwo Ludoznawcze |
| Data wyd. | 1895-1904 |
| Druk | „Drukarnia Polska“; Drukarnia Ludowa; Drukarnia W. A. Szyjkowskiego; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Lwów; Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Niewątpliwie ciekawym przedmiotem badań są nazwy miejscowości, w większej części przez lud stworzone, miejscowości nadane, a prawie zawsze trafnie ją charakteryzujące, lub we wdzięcznej pamiątce przechowujące jej dzieje. Dziwić się nieraz trzeba nad mistrzowskiem jednosłownem określeniem miejscowości lub streszczeniem jej pamiątkowej przeszłości. Jakby w opoce, co przetrwa wieki, wyryte w pamięci ludu nazwisko, przemawia do nas wymowniej, niż dziesiątki słów, określających jej położenie, kształt, wielkość, treść, bogactwo lub ubóstwo, wogóle różne właściwości. Jedno słowo — nazwisko — schowało w sobie najstarszą jej przeszłość, dzieje jej powstania i przeszło przez długi szereg pokoleń niezmienione — całe. Wyziera z niego nieraz tak jawnie i szczerze całe podanie, że ktoś obdarzony fantazyą z łatwością mógłby wysnuć zeń legendową opowieść, czego nie uczyni sumienny badacz, który zapuka do tradycyi ludu i zadowolni się choćby tylko najskąpszą wiadomością.
Starzy — to trzecie w górę pokolenie — piastują jeszcze tradycyę, radziby ją może synom i wnukom przekazać, ale ci obojętni na takie rzeczy, ledwie że ich słuchają, a co usłyszą, wnet zapomną. Z młodego pokolenia rzadko kto umie wyjaśnić znaczenie jakiej nazwy miejscowej, jej genezę, a gdy ktoś zapyta o nią, odpowie obojętnie:
— Nazywa sie tak z dáwnych casów, ale lácego, chto ta moze wiedzieć?...
Tajemnice starodawnych nazw miejscowości zabiorą wkrótce starzy z sobą do grobu, dlatego wskazaną jest dla badaczów rzeczą nietylko zbierać te nazwy, lecz także skwapliwie o tradycyjne ich wyjaśnienie się postarać.
W niniejszym zbiorze nazw usiłowałem jak najobficiej zużytkować tradycyę; zastrzegam się jednak przeciw mniemaniu, jakoby zbiór ten był zupełny. Sam czuję dobrze jego liczne braki, na które złożyły się różne przeszkody, między nimi urzędowe przesiedlenie moje z Brzeska do Tarnobrzega. Są w tym zbiorze obok wsi gruntownie, także wsie dość niedokładnie opisane. Braknie też kilku gmin do obrazu całego powiatu. Spodziewam się jednak w przyszłości niedostatki te uzupełnić.
Nadmieniam, że podaję same tylko nazwy ludowe, zaopatrując je w wyjaśnienia z ust ludu wzięte. Wyjaśnienia te są tu i ówdzie bałamutne, ale umieścić je trzeba było, aby dać wyraz tłómaczeniu ludu tych nazw, których pochodzenia nie umie wyjaśnić z tradycyi, lecz tylko z własnej kombinacyi. A jest ta kombinacya często ciekawa.
W celu uwidocznienia położenia opisanych miejscowości dodaję w końcu mapę powiatu Brzeskiego.
