Przejdź do zawartości

Jana Kochanowskiego Dzieła polskie (1919)/Muza

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
<<< Dane tekstu >>>
Autor Jan Kochanowski
Tytuł Jana Kochanowskiego Dzieła polskie
Podtytuł wydanie kompletne, opracowane przez Jana Lorentowicza
Wydawca Tow. Akc. S. Orgelbranda S-ów
Data wyd. [1919]
Miejsce wyd. Warszawa
Indeks stron
›››




MUZA[1]

Jana Kochanowskiego.


Sobie śpiewam a Muzom, bo kto jest na ziemi,
 Coby serce ucieszyć chciał pieśniami memi?
Kto nie woli tymczasem zysku mieć na pieczy,
 Łapając grosza zewsząd, — a podobno k'rzeczy,
Bo z rymów co za korzyść krom próznego dźwięku?
 Ale kto ma pieniądze, ten ma wszytko w ręku:
Jego władza, jego są prawa i urzędy;
 On gładki, on wymowny, on ma przodek wszędy.
Nie dziw tedy, że ludzie cisną się za złotem,
 A poeta słuchaczów prózny[2] gra za płotem,
Przeciwiając się świerczom, które nad łąkami
 Ciepłe lato witają głośnemi pieśniami.
Jednak mam tę nadzieję, że przedsię za laty[3]
 Nie będą moje czułe nocy bez zapłaty;

A co mi za żywota ujmie czas dzisiejszy,
 To po śmierci nagrodzi z lichwę wiek pozniejszy.
I opatrzył to dawno syn pięknej Latony,[4]
 Że moich kości popiół nie będzie wzgardzony.
Przeto, jako was kolwiek prosty gmin szacuje,
 Panny,[5] którym lotnego konia[6] zdrój smakuje,
Ja jeden niech wam służę, a za cześć poczytam
 Sobie, że się dróg inszych, niż pospólstwo, chwytam.
Wy mię z ziemie wzwodzicie, wy mię wyłączacie
 Z liczby nieznacznej i nad obłoki wsadzacie,
Skąd prózne troski ludzkie i niemęską trwogę,
 Skąd omylną nadzieję i błąd widzieć mogę.
Za wami idąc, ani o bogate złoto,
 Ani o perły drogiej ceny dbam, dbam jako to[7]
O rzeczy, które wedle swego zabaczenia,
 Raz mnie szczęście, raz temu da krom uważenia.
Ale to moja praca, bezecna zazdrości!
 Przepadni ziemię,[8] abym i w tej śmiertelności
I potem był u ludzi w powieści uczciwej,
 A nie podlegał wszytek śmierci zazdrościwej.
Do tego mi pomożcie, o boginie święte,
 Szczęściąc przyjaźnią swoją prace me zaczęte.
Wam wolno dać i niemym rybom głos łabęci,
 O Panny, o Jowiszów, o pięknej pamięci

Cny narodzie! wy, siedząc przy ojcowskim stole,
 Tam, gdzie wszytek niebieski zbór używa w kole,
Złączacie swój wdzięczny głos z gęślami mownemi,
 Przypominając bogom to między inszemi,
Jako skrzętny Encelad, Mimas niezmierzony,[9]
 Zuchwalec Porphyrion, Rhoteus nieskrócony,
Dziewięsił[10] Briareus i Typhon storęki
 Chcieli z drugimi braty do nieba przezdzięki,[11]
Góry na góry kładąc, i tak blizko byli,
 Że już twardymi dęby w jasną bramę bili.
Prózno to; strach był w niebie i trwoga niemała.
 Ale naduższy olbrzym co Bogu udziała?
Tu w szczerym dyamencie Mars ogromny stoi
 Z mieczem na obie ręce; tu w ognistej zbroi
Wulkanus, przy nim Juno nieprzewyciężona
 I tarczą nieprzebitą Pallas zasłoniona;
Byłeś i Ty Apollo, nad zastępy śmiały,
 Wyniszczyłeś do czysta sajdak pełnostrzały.
Nakoniec sam Jupiter, gniewem poruszony,
 Wziął w rękę ostry piorun, piorun niezgaszony,
Niepochybny, niezłomny, którym więc, rzecz tęga,
 Przez ziemię aż do piekła ostatniego sięga.
Tym uderzył w pośrzodek zuchwalców swowolnych
 A ci na szyję spadli aż do krajów dolnych;
Tamże je roztrzaśnione góry przywaliły,

 Żywe i martwe zaraz wedle ciał mogiły.
To wy Bogom śpiewacie, a owym w pokoju
 Miło wspominać dawny strach przeszłego boju.
Z was ma cnota zapłatę, a dzielność milczana,
 Ledwe nie toż jest, co i gnuśność podkopana.
Nie sama od przyjaciół ni od matki z łona
 W obce kraje Helena morzem uniesiona;
Nie jeden Menelaus o żonę się wadził,
 Nie pierwszy Agamemnon tysiąc naw prowadził,
Nieraz Troja burzona, przed Hektorem siła
 Mężnych było, którym śmierć przy ojczyznie miła,
Ale wszyscy w milczeniu wiecznem pogrążeni,
 Że poety zacnego rymy przebaczeni.[12]
A choć dobrze Homerus w tej liczbie przedniejszy,
 Jednak ma swoje chłubę i wiek pośledniejszy,
Który w Elejskim[13] prochu sławnych zapaśników
 Nie zamilczał i skrzydłonogich zawodników.
Ktoby był znał tych wieków Turna walecznego,
 Albo mężną Kamillę, albo Lausa cnego?[14]
Kto Palanta,[15] kto burdy zaś we Włoszech nowe
 Trojańskie, by nie głośne wiersze Maronowe?[16]
A nie mniej i to sławni, nie mniej znakomici,
 Które sprawca łacińskich słodkobrzmiących nici
Uczcił pieśniami swemi, nad złoto droższemi;
 O nowszych niech czas sądzi za czasy przyszłemi.

Mówi zazdrość: Wiem, o co idzie, pisorymie!
 Chciałbyś wziąć. Jędzo! ta się mnie troska nie imie,
By mi był nie zostawił ojciec nic po sobie,
 Albo żebym nie umiał przestać na chudobie;
Jednakby mię Myszkowski Piotr był nie przebaczył,
 Który swą hojną ręką podeprzeć mię raczył,
Nie przeto, żebym przed nim stał w pacholczem kole,
 Albo i przy nastołce[17] ciągnął się przez pole;
Ale żebym, wygnawszy niedostatek z domu,
 Tym głośniej śpiewał, a nie podlegał nikomu.
Tę łaskę jego, proszę, siostry wiekopomne,
 Pomnicie opowiadać na czasy potomne,
Aby w niebie swą ludzkość i sam widział potem;
 Bo żyw być, a nie słyszeć, ledwieby co po tem.
A ja, o panny! niechaj wiecznie wam hołduję,
 I żywot swój na waszych ręku ofiaruję,
Kiedy ziemi zleciwszy śmiertelne zewłoki,
 Ogniu rowien prędkiemu, przeniknę obłoki.









  1. ↑ Właściwy tytuł tego poematu brzmieć winien „Muzy”. Januszowski w przedmowie pisze: „są Musae”; sam zaś poemat jest hymnem na cześć Muz.
  2. ↑ w oryginale błędnie: „próznych”.
  3. ↑ po latach.
  4. ↑ Apollo.
  5. ↑ Muzy.
  6. ↑ Pegaza.
  7. ↑ w pierwszej edycyi błędnie: jak o to.
  8. ↑ forma przechodnia: przepadnij przez ziemię.
  9. ↑ następne dwadziéścia wierszy są parafrazą opisu walki bogów z tytanami — z 4 ody, księgi III Horacego.
  10. ↑ mający siłę dziewięciu.
  11. ↑ koniecznie, niewstrzymanie.
  12. ↑ zapomniani.
  13. ↑ w oryginale błędnie: Telejskim.
  14. ↑ Turnus, Kamilla, Laus — postacie z Enejdy Wirgiliusza (Ks. VII).
  15. ↑ Enejda (Ks. VIII w. 5)
  16. ↑ t. j. Wirgiliusza Marona (Przypis własny Wikiźródeł W oryginale brak odnośnika).
  17. ↑ czapraku.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Jan Kochanowski.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Jana_Kochanowskiego_Dzieła_polskie_(1919)/Muza&oldid=3259604”