Encyklopedja Kościelna/Franciszek II
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Franciszek II, ostatni cesarz niemiecki (Franciszek I, jako pierwszy dziedziczny cesarz austrjacki), ur. 12 Lut. 1768 r. we Florencji, w trzecim roku po objęciu rządów tego księstwa przez ojca swego Leopolda. W siódmym roku wzięty został do Wiednia, gdzie, jako przyszły następca Józefa II, miał być wychowany pod okiem tego cesarza. Józef miał bardzo smutne wyobrażenie o swoim synowcu. Widział w nim tylko pieszczocha swej matki, pełnego w tak młodym wieku niezwykłych roztargnień, leniwego do pracy i bardzo słabych umysłowych zdolności. Jego też pamiętniki, w których skreślił swe sądy o mładym następcy, i obraz metody, według której starał się go wychówać, rzucają wielkie światło na charater Franciszka. Aby go wyrwać z gnusności, Józef używał niejednokrotnie postrachu. Ztąd wyrodziła się w Franciszku owa nieufność, która nie opuściła go nawet na tronie, na którym zasiadł 1 Marca 1792 r. Korona wydawała mu się tak rzeczą ciężką, iż najchętniej zamieniłby jej okazałość i kłopoty na skromne i ciche prace, którym oddawał się dotąd, gdy, jako następca tronu, bawił się wyrobem laku lub budową klatek. Wiedeńczycy jednak lubili swego, jak nazywali Franusia (Franzl), i dotąd jeszcze żyje w ich pamięci wiele o nim anegdot. Groźne katastrofy, jakie zakończyły XVIII, a rozpoczęły XIX stulecie, wstrząsnęły trony i państwa, wywołały też wiele klęsk za tego Panowania w Austrji. Thugut, Cobenzl, Metternich brali z kolei ster rządu; święte Rzymskie cesarstwo upadło; w Niemczech wystąpiły nowe państwa; zwycięzki Napoleon zjawił się w Wiedniu; rząd dotknęło bankructwo; wreszcie, po kampanjach 1813 i 1814 r. kongres wiedeński zaprowadził nowy polityczny porządek. Co się tyczy położenia Kościoła w Austrji za rządów F’a II, wielka zachodziła różnica między pobożnością domu habsburgsko-lotaryngskiego a polityką Metternicha. Kościół doznawał ucisku, o jakim dobre można mieć pojęcie z pisma Beidtel’a Untersuchungen ober die Kirchlichen Zustände in den k. k. österreich. Staaten, Wien 1849. Kościelne prawo Rechberg’a wydane 1807 r. i zalecone w 1810 jako jedyny podręcznik, stało się urzędową wyrocznią w rzeczach Kościoła i zastąpiło kanony. Na bpów wybierano jedynie biegłych w pisaninie urzędowej. Indyfferentyzm stał się powszechnym, zepsucie doszło do najwyższego stopnia. W episkopacie odznaczało się jednak kilka prawdziwych znakomitości, jak np. Zygmunt Hohenwarth († 1820), Wacław Leopold Chlumczansky i prymas Węgier Aleksander Rudnay. Wspomnieć także wypada, jako o pocieszającym fakcie w dziejach Kościoła, o narodowym synodzie w Węgrzech, zebranym 1822 r., który poprzedziło kilka synodów djecezjalnych. W ostatnich latach panowania F’a II powstała myśl zawarcia konkordatu. Cesarz, umierając (1 Marca 1835), przekazał to swemu następcy. Później system biurokratyczny upadł; konkordat, zawarty pomiędzy panującym obecnie w Austrji Franciszkiem Józefem a Piusem IX, wrócił duchownym swobodę działania, a wraz z nią i nadzieję złagodzenia ran, jakie za czasów Franciszka II józefinizm zadał Kościołowi w Austrji. Na nieszczęście, ostatnie przewroty polityczne w Niemczech, duch i wpływ protestanckich Prus, na nowo zakłóciły kwitnący pokój Kościoła katolickiego w Austrji (ob. Konkordaty). Gams, Gesch. d. Kir. Chr. im 19 Jahrh. A. B.
