Encyklopedja Kościelna/Fenicja

	<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom V)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron

›››

[296]

Fenicja, Φοινίκη, łac. Phaenice (później Phoenicia). Z wyjątkiem ksiąg Machabejskich, Stary Test. nie zna tego nazwiska. Tylko u jeografów rzymskich i greckich tak się nazywa wązka kraina syryjska, nad brzegiem morza Śródziemnego, naprzeciw Cypru leżąca i będąca powiększej części stokiem gór Libanu. Północną jej granicę stanowi rz. Eleutherus, między Orthosia i Tripolis (Plinius, Hist. V 17), pod m. Aradus (Ptolem. V 15), które leży na jednej linji z cypryjskiém m. Citium. Eleutherus (I Mach. 11, 7. 12, 30) jest prawdopodobnie dzisiejszą Nahr-el-Kebir. Jako południową granicę, Ptolemeusz (6, l5) i Plinjusz (V 17; cf. 13) naznaczają m. Dora, Strabo zaś (XVI 749; cf. 756) rozciąga tę krainę aż do Pelusium, więc czyni ją przeszło dwa razy dłuższą. Znakomitsze miasta fenickie, wspomniane w Biblji (cf. Gen. 10, 15), są: Aradon, Tripolis, Byblos (Gebal), Sydon, Sarepta, Tyr (ob. te aa.). Do znaczniejszych należało także Orthosias, v. Orthosia (I Mach. 15, 37), dawniej zwane Simron, jak to widać z pomników asyryjskich; było ono stolicą Aracejczyków, zamiast Arki (ob.). Fenicjanie byli Chananejczykami (ob. Chanaan), więc też z innemi pokoleniami chananejskiemi wyszli z krainy około Eufratu, wypędzili pierwotnych mieszkańców z tej strony Jordanu (ob. Refaici. Cf. Lenormant, Manuel d’hist. anc. de l’Orient, III 8); sami zaś później przez Jozuego wyparci, jedni skupili się nad morzem Śródziemném, inni przebyli morze i założyli osady na Cyprze, w Afryce (Kartagina), w Galji (Marsylja) i indziej. Ci, którzy zostali nad morzem Sródziemném w ziemi Chananejskiej, jak przedtém tak i nadal za sędziów i królów żydowskich, byli podzieleni na kilka królestw, których stolicami były Wspomniane miasta. W Biblji F. występuje jako prowincja, zostająca wraz z Celesyrją (Coelesyria) pod jednym rządcą (στρατηγὸς, dux, militiae princeps. II Mach. 3, 5. 8, 8, 8. 10, 11). Ptolemeusz też traktuje o niej pod rozdziałem Caelesyria (Geogr. V 15), i Djodor sycylijski (Bibl. hist. XVIII 6), wyliczając prowincje przez Aleksandra W. zdobyte, F’ę włącza do Celesyrji (Cf. Mannert, Geogr. I 337...; Ritter, Erdkunde II 457). Za Machabeuszów była F. pod władzą Seleucydów, królów syryjskich; za czasów Chrystusa pod Rzymianami. Ziemia F. żyzna, w wodę obfitująca, zasianą była licznemi miastami i wioskami: plena gratiarum et venustatis, urbibus decorata magnis et pulchris (Ammian. Marcel. XIV 8). O potędze F’i i jej upadku ob. Tyr, Sydon. Po narodzie, który wielkie w świecie starożytnym zajmował stanowisko (ob. Lenormant op. c. III 21—229), dziś mamy ledwo kilka trudnych do odczytania napisów (Cf. Le Hir, Etudes II 428 i n.). Z dzieł, traktujących o F. i Fenicjanach, najznakomitszém jest Movers’a Die Phonizier; inne ob. Lenormant III 1. Chrześcjanizm w F. za życia jeszcze Apostołów zaprowadzony został przez wiernych, którzy, po umęczeniu św. Szczepana, Jerozolimę opuścili (Act. 11, 19); po nich opowiadał tam Ewangelję św. Paweł z Barnabą (ib. 15, 3); pierwszych bpów fenickich ustanowił św. Piotr (Le Quien, Oriens Chr. II 680, 801, 817). Pod względem hierarchicznym F. dzieliła się na 2 prowincje: Phoenicia I i Phoenicia II. Do pierwszej należały bpstwa: Sydon (Said), Ptolemais (St-Jean d’Acre), Berytus (Beiruth), Byblus (ob. Gebal), Tripolis, Arce (ob. Arka), Paneas (Cezarea Filipowa), Rachlena. Metropolją tej prowincji był Tyr. W Berytus istniała od pierwszych wieków sławna szkoła prawa, zwana mater legum, legum nutrix (ob. Wiltsch, Handb. d. kirchl. Geogr. I 149). Teodozjusz II chciał, żeby Berytus został metropolją Fenicji I i żeby do niego należały bpstwa: Byblus, Botrys, Tripolis, Orthosias, Arce i Antaradus. W skutek tego Eustatjusz, bp. Berytu, zaczął bpów na wspomniane stolice wyświęcać, a degradować bpów przez metropolitę tyryjskiego wyświęconych; lecz sobór chalcedoński prawa metropolitalne tyryjskiemu bpowi przywrócił (Le Quien op. c. s. 817). Drugiej F’i metropolją był Damaszek, z następującemi sufraganatami: Emesa (Homs), Laodicea Libani, Heliopolis (Balbek), Abila (Belinas), Jabruda, Palmyra, Danaba, Alala, Evaria, Come-Charra (Chonachara), Abida, Corada. Do tej także prowincji liczył się bp jednego z pokoleń saraceńskich (tribus Saracenorum), mieszkającego na południe Ewarji i Palmyry (Le Quien II 802; cf. 834). Obie Fenicje należały do djecezji Wschodu (patrjarchat antjochejski). Teodozjusz II chciał, żeby Fenicja I przyłączoną została do patrjarchatu jerozolimskiego, lecz sobór chalcedoński (act. VII) potwierdził prawa patrjarchy antjocheńskiego (Wiltsch I 207). Cf. Tyr. Podczas wojen krzyżowych, niektóre bpstwa F’i I miały bpów łacińskich. X. W. K..