Encyklopedja Kościelna/Faber Jakób Stapulensis

	<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom V)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron

›››

2. Faber Jakób Stapulensis (Jacques Lefèvre d’Étaples), ksiądz, jeden z najznakomitszych uczonych swego czasu, ur. ok. r. 1440 w Étaples pod Boulogue, nad morzem, z rodziców ubogich. Biegły w językach starożytnych, w filozofji i matematyce, był nauczycielem w kollegjum kardynała Lemoine w Paryżu; r. 1507 rzucił tę posadę, a osiadł w klasztorze S.-Gérmain de Prés (gdzie uczeń jego Briçonnet, później bp w Meaux, był opatem) i oddał się studjom biblijnym. Tu opracował Psalterium quincuplex, gallicum, roman., hebr., vetus conciliatum cum brevibus notis (Paris 1509; ib. 1513; Caen 1515) i nowy przykład listów ś. Pawła z kommentarzem (Comment. in eplas s. Pauli cum versione earum duplici: Vulgata et Fabri, quam vocant Intelligentiam, Paris 1512; 1515; Basil. 1527; Paris 1531: Colon, 1531 etc.). Ostatnie dzieło przez sorbonę zostało potępione. Jeszcze ostrzejszą cenzurę ściągnął na siebie wydaniem rozprawy: Disceptatio de S. Maria Magdalena triduo Christi resurgentis et ex tribus una Maria (Paris 1518) i Disceptatio II (ib. 1519), gdzie dowodził, że Marja Magdalena różną jest od grzesznicy, wspomnianej w Luc. 7, 37. i od Marji z Betanji. Około tegoż czasu (1519—21) przeniósł się F. do Meaux, gdzie około Briçonnet’a zebrali się już byli niektórzy duchowni, przejęci nowatorskiemi ideami. F. został (1523) wikarjuszem jeneralnym Briçonnet’a i pracował dalej nad Biblją, w duchu reformatorskim; dla tego prawie wszystkie jego przekłady przez Sorbonę były potępiane, a przez parlament surowo ścigane. Do takich należy przekład Nowego Testamentu, który wychodził najprzód bezimiennie, częściami w Paryżu r. 1523: Les Sainctes Évangiles (w Czerwcu), Lest Epistres de S. Pol, Les Epistres catholiques (w Paździer.), Les Acta des Apostres (teg. mca), l’Apocalypse S. Jehan (w Listop.); potém w całości: Le Nouveau Testament de N. S. J. Chr. nouvellement trad. en fr. (Paris 1524 w Stycz.), zakazany przez parlament (25 Sierp. 1525); z tego przekładu wyjęte Epistres et Evangiles pour les 52 dimanches de l’an, à l’usage du diocèse de Meaux (1523), potępione przez sorbonę (1523) i zakazane wyrokiem parlamentu (28 Sierp. 1525). Z Starego Testamentu przełożył najprzód Psalmy (Paris 1525 czy 1523). Dotąd wszystkie wyroki parlamentu ograniczały się tylko na przytrzymaniu lub paleniu dzieł F’a; opieka króla Franciszka I i siostry jego Małgorzaty de Valois chroniły F’a od gorszych skutków. Lecz gdy r. 1525 Franciszek dostał się w niewolę, a Małgorzata wyjechała z Francji, parlament zapozwal F’a, jako podejrzanego o herezje, przed swój sąd (3 Pażdz. 1525). F. schronił się do Strasburga, do Capitona, i ukrywał się pod im. Antoniego Peregrinusa (Herminjard, Corresp. des reformat. I 411). Wygnanie krótko trwało, bo król Franciszek I, wróciwszy z niewoli, zawiesił proces przeciw F’wi, jego samego przyzwał do kraju (w Kwiet. 1526) i zamianował nauczycielem młodego księcia Karola Orleańskiego i bibljotekarzem w Blois, na której to Posadzie F. zostawał do r. 1530. Uwolniony ze dworu, udał się (1531) na dwór Małgorzaty de Valois do Nerac i tam † 1537 r., wśród zgryzot sumienia (Farel, ap. Bonnet, Recits du XVI siècle, Paris 1864 s. 18..). Lubo F. hołdował niektórym opinjom nowatorskim, z Kościołem jednak nie chciał zrywać i protestanci nie przyznają się do niego. Niesłusznie też niektórzy (cf. Schröckh, Kirchengesch. t. 39 s. 496), z powodu jego objaśnienia XII rozdziału pierwszego listu do Koryntjan, robią go nauczycielem ubikwizmu (ob.). Faber nie mówi tu o właściwem, ale o mystycznem ciele Chrystusa, jakiem jest jego Kościół, i w całym jego wywodzie nie ma ani słowa, któreby naukę ubikwizmu przypominało. „Błędy jego, mówi nuncjusz Aleander (ap. Herminard, Corresp. des Ref. II 387), w gruncie rzeczy były nieznaczne, lecz nowość w początkach wydawała je większemi, bo było niesłychaną rzeczą zmieniać choćby sylabę i poprawiać tekst uszkodzony przepisywaniem kopistów, w przekładzie przez Kościół używanym.“ Dla tego w Rzymie łagodniej się na sprawę F’a zapatrywano, niż we Francji. Aleandrowi Papież polecił skłonić go do odwołania na piśmie niektórych ustępów, albo, żeby się udał do Włoch (ib. cf. Lämmer, Monum. Vatic, s. 95). Temuż F’wi przypisują przekład całego Starego Test.: La Saincte Bible en françoys translatée selon la pure et entiere traduction de S. Hierome. Pierwsze jej wydanie (Antwerp. 1528) wierniej trzyma się Wulgaty, w następnych (1530 i 1534) są poprawki według tekstu hebrajskiego (ob. D. Nolin, Dissert, sur les Bibles franç. imprimées jusqu’en 1542, Paris 1710). Inne dzieła F’a są: Commentarii initiatorii in 4 Evangelia (Meldis 1522); in eplas Joannis, Petri, Jacobi et Judae (ib. 1325); Contemplationes idiotae (1519); Vocabulaire du pseautier exposé en françois (Paris 1529). Cf. R. Simon, Hist. crit. du N. T. l. 3 c. 34. Nouvelles observat. s. 146. C. H. Graf, Essai sur la vie et les écrits de J. L. d’E., Strassb. 1842; to samo pomnożone w Niedner’a Histor. Zeitschr. r 1852 n. I, II. Douen, Hist. de la societe biblique protest, de Paris, Par. 1868 s. 1—31 (autor powtarza ciągle: persecutions, fureurs i t. p. jakich niby doznawał F., a oprócz cenzur sorbony i bezskutecznych wyroków parlamentu, żadnych innych prześladowań nie pokazuje). H. de Sabatier-Plantier, J. Le Fèvre d’Etaples d’après de nouveax documents, Par. 1870. Filozoficzne dzieła F’a, mianowicie kommentarze na Arystotelesa (wylicza J. A. Fabricius, Biblioth. med. lat.), służyły do wykładu w akademji krakowskiej (Wiszniewski, Hist. lit. pol. III 216). X. W. K.