Encyklopedja Kościelna/Eustatjusz Antjocheński św.
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Eustatjusz (Eustathius). 1. Antjocheński, św. (21 Lut. v. 5 Czerw, u greck., 15 Lip. u łaciń.), tytułowany już to wyznawcą, już męczennikiem, przez Teodoreta nazywany „wielkim,“ ur. w Side, w Pamfilji (S. Hieronym. de Script, eccl. c. 85). Kiedy Arjusz zaczął ze swą herezją występować, E. był już biskupem Berei (Berœa), w Syrji, znanym ze swej gorliwości w obronie prawowiernej nauki, i z tego powodu Aleksander, bp aleksandryjski, pisał do niego o nowej herezyi (Theodoret, Hist. Eccl. I 4). Na soborze nicejskim (325 r.) miał podobno mowę do cesarza Konstantyna (jest ap. Fabricium, Bibl. gr. ed. Harles, IX 132), według opowiadania Teodoreta (I 7). Około tegoż czasu zawakowała stolica antjocheńska: E. przez bpów, duchowieństwo i lud, pomimo swego oporu, na nią został przeniesionym z Berei (ibid.), co, zdaje się, sobór nicejski zatwierdził (cf. Sozomen. I 2, 17). Na tymże soborze gorliwie występował pko arjanom. Mścił się na nim za to Euzebjusz nikomedyjski. Ten bowiem po powrocie z wygnania udał się do Jerozolimy, pod pozorem pielgrzymki pobożnej, tam zmówił się ze swymi stronnikami (między nimi był i Euzebjusz cezarejski), zjechał z nimi do Antjochii i E’a złożył z biskupstwa (r. 330). Głównym punktem skargi przeciw niemu był homouzjanizm, nazwany przez arjanów sabeljanizmem. Tak przynajmniej podaje Sokrates (I 23, 24; cf. Sozomen II 18), lecz napomyka przy tém o innych punktach (aliae causae minus honestae), a więc nie wyłącza tego, co opowiada Teodoret (1 21), że Euzebjusz nikomedyjski przekupił pewną niewiastę złych obyczajów, aby przysięgła, że E. dopuścił się cudzołóztwa. Atanazjusz (Hist. arian. ad monach. c. 4) dodaje, że nieprzyjaciele oskarżali E’a o ubliżenie matce cesarskiej. Ten ostatni punkt zmyślonym został w celu, żeby łatwiej oburzyć cesarza pko E’wi. Co do cudzołóztwa: niewiasta owa sama później zeznała, że została przekupioną Przez Euzebjusza nikomedyjskiego. (Theodoret. I 23). Gdy E. został przez niegodziwych sędziów z bpstwa złożonym, powstał rozruch między ludem w Antjochji. Cesarz przypisując to Eust’wi, z namowy Euzebjusza nikom. kazał św. bpa wywieść na wygnanie (Sozomen II 19) do Trajanopolis w Tracji (S. Hieronym. l. c.; S. Chrysost. O ratio in Eustath., w Opp. I 571). Rozruchy jednak nie ustały, bo katolicy antjocheńscy nie chcieli uznać narzucanych sobie arjańskich bpów, utworzyli kościół oddzielny i od imienia bpa, któremu pozostali wiernymi, nazywali się eustatjanami (Theodoret. I 22; cf. Melecjusz antiocheński). E. um. na wygnaniu przed wstąpieniem Melecjusza na bstwo antjocheńskie (Theodoret II 31), t. j. ok. r. 360 v. 336, w macedońskiém mieście Philippi, zkąd jego relikwje przeniesiono ok. r. 482 do Antjochji (Theodorus lector, ap. Tillemont, Mémoires VIII 653. Cf. Bolland. Acta SS. Julii t. IV s. 130—144). Z dzieł E’a, jakie wylicza Ś. Hieronim, mamy tylko 2 całkowite: 1) Υπόμνημα, Commentarius in Hexaëmeron, gdzie z początku tylko traktuje o 6 dniach stworzenia, dalej zaś przechodzi historję biblijną aż do sędziów. Sirmond (Opp. II 750) temu dziełu daje tytuł: Homiliae. 2) Κατὰ Ὠριγένου διαμνοστικός... De Engastrimytho ad I Reg. c. 28 disputatio adversus Origenem, gdzie zbija zdanie Orygenesa, że wieszczka w Endor nie wywołała rzeczywistego Samuela. Oba te dzieła, dodawszy do nich i Orygenesa traktat de Engastrimytho, pko któremu E. pisał, wydał z łacińskim swoim przekładem Leon Allacjusz, p. t. S. Eustathii archiep. antioch. in Hexaëmeron comment. etc., Lugduni 1629 in-4. Fragmenty innych dzieł ap. Fabric. Bibl. cit. IX 135. Liturgję syryjską pod im. ś. Eustatjusza, przełożoną na łac., ob. ap. Renaudot, Liturg. Orient. II 253.
