Encyklopedja Kościelna/Eskurjal
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Eskurjal, o 6 mil na północo-zachód od Madrytu położony, sławny pałac królewski i klasztor hieronimitów, właściwie zwany San Lorenzo el Real de la Victoria, Eskurjalem zaś od pobliskiej wioski El Escorial, zbudowany przez Filipa II od 1563-84 r. kosztem przeszło 5 miljonów dukatów. Klasztor ten wzniósł Filip II częścią dla zadosyćuczynienia woli swego ojca Karola V, który mu polecił zbudować grobowiec dla siebie i swojej żony Izabelli, częścią zaś dla uczczenia Ś. Wawrzyńca, w dzień którego odniósł zwycięztwo pod St. Quentin (10 Sierp. 1557), gdzie ze względów strategicznych kościółek ś. Wawrzyńca musiał na szaniec zamienić. Ze względu na rodzaj śmierci ś. Wawrzyńca, upieczonego na rószcie, całemu zabudowaniu temu nadano krztałt rósztu, długości 740 stóp, szerok. 580 i wysok. 60; składa się zaś z 17 oddziałów, z tyluż krużgankami, 22 dziedzińcami i 63 fontannami; ma 890 drzwi, 5000 okien, przeszło 1000 kolumn, jeden zwierzyniec i wiele pięknych ogrodów. Wspaniały, na podobieństwo kościoła ś. Piotra rzymskiego, w greckim stylu, w kształcie krzyża zbudowany kościół klasztorny, liczy 48 ołtarzy i 8 ma organów (jedne organy srebrne). Do wielkiego ołtarza, stojącego w zagłębieniu, wyłożonem jaspisem, prowadzi 5, a do presbyteriura 12 stopni z czerwonego jak krew marmuru. Tabernaculum, wysokie 16 stóp, otoczone jest 12 bronzowemi, grubo złoconemi figurami 12 Apostołów i 8 kolumnami jaspisowemi. W tem większem tabernacułum znajduje się mniejsze, 32 cale wysokie, w którem przechowuje się Najś. Sakrament. Opiera się ono na 4 kolumnach, których podstawy i kornisze są ze złota emaljowanego, a zagłębienia wyłożone smaragdami. Drzwiczki tabernaculum są z kryształu górnego, w złotej oprawie; wnętrze ozdobione bardzo kosztownym topazem, zewnątrz zaś umieszczony wielki smaragd. W chórze, oprócz wielu innych szacownych dzieł sztuki, znajduje się arcydzieło Benvenuto Cellini’ego, Chrystus z białego marmuru na czerwonym marmurowym krzyżu. Pod presbyterium są groby królów, panteonem zwane; ośmiokątne, kopułą uwieńczone sklepienie, oparte jest na 16 kolumnach jaspisowych. W niszach, wzdłuż ścian, na złotych lwich nogach stoją marmurowe czarne sarkofagi królów i królowych hiszpańskich, z wyjątkiem Filipa V, który, wraz z swoją małżonką, chciał być pochowany w San-Ildefonso. Zakrystja ma wiele znakomitych obrazów, pomiędzy niemi Zdjęcie z krzyża przez Albrechta Dürera. Prócz tego, klasztorna galerja ma 465 obrazów oryginalnych. Bibljoteka, założona przez Filipa II, a przez jego następców pomnażana, liczy 30,000 dzieł dawniejszych i szacownych i około 4,300 rękopismów, powiększej części arabskich, których katalog podał Casiri (ob.). Filip II, równie jak ojciec jego rozmiłowany w hieronimitach, oddał im ten klasztor na mieszkanie dla 200 zakonników, zajmujących tam cztery mniejsze i jeden wielki budynek klasztorny. W parku znajduje się pałac królewski, Casa del principe, gdzie dwór przebywa zazwyczaj jesienią. Hiszpanie nazywają E. ósmym, a niekiedy nawet jedynym cudem świata. I w rzeczy samej, olbrzymi ten gmach ze swemi wieżami, kopułami, kościołem, pałacem, klasztorami, bibljotekami, kollegjami, ze swemi nieprzeliczonemi dziełami sztuki, ze swemi ogromnemi bogactwami, swemi ogrodami, łąkami, lasamii polami, wywiera wrażenie imponujące. Cf. Francisco de los Santos, Description breve del monasterio de S. Lorenzo etc., Madrid 1667 in f.; And. Ximenes, Descrip, del real monasterio etc., ib. 1764 inf; Damian Bermezo, Descr. artistica del real monasterio etc., ib. 1820. Wszyscy trzej byli zakonnikami tego klasztoru. N.
