Strona:Wprowadzenie do geopolityki.pdf/60

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

go myśliciela politycznego, który będąc jednym z liderów Włoskiej Partii Komunistycznej, uważał, iż kapitalistyczny system klasowy nie jest podtrzymywany jedynie za sprawą nierównej władzy ekonomicznej i politycznej, ale przede wszystkim przez to, co nazywał hegemonią burżuazyjnych idei i teorii. Kluczowym założeniem teorii Gramsciego było to, iż uważał, że hegemonia opiera się na stosowaniu brutalnej siły i przymusu, ale na edukacji i zdobywaniu zgody. Państwo nie stanowi jedynie „aparatu przymusu” w rękach klasy panującej; chociaż siła jest jedną z możliwości sprawowania kontroli społecznej w okresach względnego spokoju, ustępuje ona miejsca ideologii sprawującej funkcję jednoczącą. W swojej analizie hegemonii politycznej Gramsci kładł nacisk na „miękkie” formy panowania i szczególną rolę ideologii w procesie stabilizacji ustroju politycznego i uzyskiwania dla niego legitymizacji. Według Gramsciego ideologie dostarczają ludziom praktycznych reguł zachowania i postępowania moralnego. Stanowią one zarówno doświadczenia przeżywane przez człowieka, jak i systematyczny zbiór idei, których rolą jest organizacja i zjednoczenie zróżnicowanych elementów sfery społecznej w pojedynczy blok, co można uznać za podstawę ukształtowania się powszechnej koncepcji świata. Zjawisko polegające na tym, iż pewne konkretne sposoby rozumienia świata stają się oczywiste czy naturalne, a alternatywy zaczyna się postrzegać jako bezsensowne lub absurdalne, określa się mianem hegemonii ideologicznej[1]. W analizach Gramsciego ideologię postrzega się w kategoriach idei, znaczeń i praktyk, które, mimo roszczeń do bycia powszechnymi prawdami, stanowią w rzeczywistości mapy znaczenia, wspierające dominujące grupy społeczne. Ideologie dostarczają ludziom reguł praktycznego postępowania, analogicznie do „religii w świeckim znaczeniu jedności wiary pomiędzy koncepcją świata a odpowiadającą jej normą zachowania”[2].

Angew i Corbridge uznali, iż do analizy środowiska międzynarodowego i problemów relacji między podmiotami stosunków międzynarodowych konieczne jest wykorzystanie koncepcji hegemonii w ujęciu Gramsciego, gdyż dzięki temu można uwypuklić rolę praktyk kulturowych i ideologii. Definiowali hegemonię jako kompleks praktyk kulturowych i reprezentacji związanych z partykularnym porządkiem geopolitycznym. Zwracali także uwagę, iż w środowisku międzynarodowym zawsze istnieje hegemonia (rozumiana jako praktyka kulturowa), chociaż nie zawsze musi istnieć hegemon (pojmowany

  1. Ch. Barker, Studia kulturowe, Kraków 2005, s. 472.
  2. Ibidem, s. 91.