Strona:Wprowadzenie do geopolityki.pdf/59

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

2) Geopolityczny porządek gospodarczy ― Angew i Corbridge wprowadzili to pojęcie, zwracając uwagę na znaczenie i pływ globalnej gospodarki dla struktury światowego ładu. Geopolityczna ekonomia stanowi część dominującego porządku geopolitycznego, ale jest to obszar specyficzny, posiadający własną dynamikę i tak wielkie znaczenie, iż należy strukturę ekonomiczną świata odróżnić i analizować ją osobno. Pojęcie geopolitycznej ekonomii odnosi się do zarządzania strukturą handlu światowego, do sieci przedsiębiorstw rywalizujących i współpracujących ze sobą, przepływów surowcowo-finansowych, które charakteryzują globalną gospodarkę. Obejmuje także takie działania, jak konflikty, współpraca, a także koordynacja działań pomiędzy transnarodowymi elitami, korporacjami międzynarodowymi, światowymi mocarstwami, organizacjami międzynarodowymi, zarówno międzyrządowymi, jak i niepaństwowymi. Współczesna analiza gospodarki w kontekście geopolityki z jednej strony podejmuje tradycyjne, czy też „klasyczne”, dla badań geopolitycznych problemy kontroli nad szlakami handlowymi i strategicznymi portami, trasami przesyłowymi, rurociągami i generalnie dostępem do światowych strategicznych surowców, takich jak: ropa naftowa, gaz ziemny czy też rudy uranu. Z drugiej strony podnosi ona nowe problemy związane z niekontrolowanymi globalnymi przepływami finansowymi, rewolucją technologiczno-informatyczną, kształtowaniem się tzw. gospodarki opartej na wiedzy i problemach modernizacji[1].

3) Geopolityczna hegemonia i prymat ― hegemonia jest terminem wywodzącym się ze starożytnej greki, a używanym na określenie struktury władzy polegającej na tym, iż jedno ze starożytnych greckich polis było w stanie objąć przewodnictwo nad innymi, z którymi współistniało i współpracowało. Pojęcie hegemonii odnosiło się zatem do sytuacji supremacji jednego państwa, bądź niewielkiej grupy państw, nad innymi, formalnie niepodległymi. W najprostszej postaci hegemonia opiera się na przewadze w dystrybucji zasobów materialnych: surowców, kapitału oraz technologii gospodarczej i wojskowej. Przewaga wojskowa i ekonomiczna stanowi postawę funkcjonowania przymusu i zachęty, które leżą u podstaw międzypaństwowej hegemonii i ograniczeń. Hegemoniczne polis (państwo) ma możliwość (dzięki swojej przewadze) i jest gotowe tworzyć i umacniać ponadnarodowe reguły, a państwa peryferyjne i inne mogą i gotowe są uznać tę przypisaną im rolę[2]. Agnew i Corbridge, podejmując problematykę hegemonii, nawiązali do tradycji Antonio Gramsciego, włoskie-

  1. Por. J. Agnew, S. Corbridge, The US trade and buget deficits in global perspective: an essay in geopolitica-economy, „Environment and Planning” 1991, nr 9, s. 71-90.
  2. J. Scot, Władza, Warszawa 2006, s. 106.