Ustawa Konstytucyina Królestwa Polskiego
| Ustawa Konstytucyina Królestwa Polskiego | |||
| z dnia 15/27 listopada 1815 Publikator: Dziennik Praw Królestwa Polskiego Tom I (1816), nr 1, str. 2-103 
|
Królestwa Polskiego.
TYTUŁ PIERWSZY.
Królestwo Polskie iest na zawsze połączone z Cesarstwem Rossyiskiém.
Stosunki cywilne i polityczne które iemu naznaczamy, iako téż i związki to połączenie ustalić maiące, obięte są ninieyszą Ustawą, którą mu nadaiemy.
Ustawa Konstytucyina oznacza sposób i prawidła sprawowania Władzy Naywyższéy.
Król w przypadku swoiéy nieprzytomności mianuie Namiestnika który powinien mieszkać w Królestwie. Namiestnik podług woli odwołanym bydź może.
Gdy Król nie będzie mianował swym Namiestnikiem Xiążęcia Cesarsko-Rossyiskiego, wybór ten padać nie może tylko na Rodaka, albo na osobę któréy Król nada naturalizacyą stosownie do prawideł ustanowionych przez artykuł trzydziesty trzeci.
Namiestnik będzie mianowany przez Akt publiczny. Akt takowy oznaczy wyraźnie rodzay i rozciągłość Władzy, iaka mu będzie powierzoną.
Stosunki polityki zewnętrznéy Naszego Cesarstwa będą wspólne Naszemu Królestwu Polskiemu.
Sam tylko Panuiący będzie miał prawo oznaczyć uczestnictwo Królestwa Polskiego do woien przez Rossyą toczonych, iako téż do traktatów pokoiu i handlowych, któreby to Mocarstwo zawierać mogło.
W każdym przypadku wprowadzenia Woysk Rossyiskich do Polski, lub woysk Polskich do Rossyi, lub w przypadku przechodu tychże woysk przez iaką prowincyą iednego z dwóch Państw, utrzymanie ich i koszta przechodu ponoszone zostaną całkowicie przez kray, do którego należeć będą. Woysko Polskie nie będzie nigdy użyte za granicami Europy.
Zaręczenia ogólne.
Religia Katolicko-Rzymska wyznawana przez naywiększą część Mieszkańców Królestwa Polskiego, będzie przedmiotem szczególnieyszéy opieki Rządu, nie uwłaczaiąc przez to wolności innych wyznań, które wszystkie bez wyłączenia, obrządki swe całkowicie i publicznie pod protekcyą Rządu odbywać mogą.
Różność wyznań Chrześciańskich, nie będzie stanowić żadnéy w używaniu praw cywilnych i politycznych.
Duchowieństwo wszystkich wyznań, iest pod protekcyą i dozorem Praw i Rządu.
W Senacie Królestwa Polskiego zasiadać będzie tyle Biskupów Obrzędu Katolicko-Rzymskiego, ile prawo oznaczy Woiewództw. Zasiadać będzie prócz tego Biskup Grecko-Unicki.
Duchowieństwo wyznania Ewangielicko-Augsburskiego i wyznania Ewangielicko-Reformowanego, używać będzie wsparcia rocznego które im nadamy.
Wolność druku iest zaręczona. Prawo przepisze śrzodki ukrócenia iéy nadużyciów.
Prawo rozciąga swą opiekę zarówno do wszystkich Obywateli bez żadnéy różnicy stanu i powołania.
Starodawne prawo Kardynalne — Neminem captivari permittemus nisi jure victum, — stosować się będzie do wszystkich Mieszkańców wszelkiego stanu, podług następuiących prawideł.
Nikt nie będzie mógł bydź zatrzymanym, tylko podług form i w przypadkach prawem oznaczonych.
Powody zatrzymania powinny bydź natychmiast oznaymione na piśmie osobie zatrzymanéy.
Każda osoba zatrzymana, stawioną będzie naypóźniéy w trzech dniach przed Sąd właściwy, końcem iéy wybadania lub osądzenia podług form przepisanych.
Jeżeli będzie uniewinnioną przez pierwsze śledztwo, wróconą iéy natychmiast wolność zostanie.
Nikt karanym bydź nie może, tylko na mocy trwaiącego Prawa i wyroku właściwego Sądu.
Każdemu Polakowi wolno będzie przenosić się z swą osobą i z swym maiątkiem, podług form prawem oznaczonych.
Skazany na karę ponosić ią będzie w Królestwie. Nikt nie będzie mógł bydź z kraiu wywożonym, wyiąwszy w przypadkach wywołania Prawem oznaczonych.
Wszelka własność iakiegokolwiek nazwiska i rodzaiu, czyli się znayduie na powierzchni czyli we wnętrznościach ziemi, do kogokolwiek bądź należąca, iest świętą i nietykalną. Żadna władza nie ma prawa iéy naruszyć pod iakimbądź pozorem. Ktokolwiek nachodzi cudzą własność, za gwałciciela bezpieczeństwa publicznego uważanym i iako taki karanym będzie.
Rząd wszelako ma prawo wymagać od każdego odstąpienia własności, z powodu użyteczności publicznéy, za sprawiedliwém i poprzedniém wynadgrodzeniem. Prawo oznaczy formy i przypadki do których powyższe prawidło będzie się mogło stosować.
Wszystkie czynności publiczne Administracyine, Sądowe i Woyskowe, bez żadnego wyłączenia, odbywać się będą w ięzyku Polskim.
Wszyscy urzędnicy publiczni w Administracyi, mogą bydź odwołani do woli przez tęż samą Władzę która ich mianuie. Wszyscy bez żadnego wyłączenia, są odpowiedzialni za swe urzędowanie.
Naród Polski mieć będzie wiecznemi czasy Reprezentacyą Narodową w Seymie, złożonym z Króla i z dwóch Izb, z których pierwsza składać się będzie z Senatu, druga z Posłów i Deputowanych od Gmin.
Każdy Cudzoziemiec stawszy się właścicielem, uzyskawszy naturalizacyą, nauczywszy się ięzyka Polskiego i pięć lat w kraiu nienagannie zamieszkawszy, może bydź przypuszczonym do urzędu publicznego.
Wszelako Król mocen będzie, bądź z własnéy woli, bądź na przedstawienie Rady Stanu, przypuścić cudzoziemców z zdolności znakomitych, do urzędów publicznych, nie objętych artykułem dziewięćdziesiątym.
O Rządzie.
O Królu.
Rząd iest w Osobie Króla. Król sprawuie Władzę wykonawczą w całej swoiéy rozciągłości. Wszelka Władza wykonawcza lub administracyina, od Niego tylko pochodzić może.
Osoba Królewska iest Swięta i nietykalna.
Wszystkie akta publiczne Sądów, Trybunałów i Magistratur iakich bądź, pod Królewskiém wydane będą Imieniem. Monety i stęple nosić będą oznakę przez Niego wskazaną.
Kierunek siły zbroynéy w pokoiu i woynie, iako téż mianowanie Dowódzców i Officyerów, należą wyłącznie do Króla.
Prawo wydawania woyny i zawierania Traktatów i Umów wszelakich, zachowane iest Królowi.
Król mianuie Senatorów, Ministrów, Radzców Stanu, Referendarzy, Prezesów Kommissyi Woiewódzkich, Prezesów i Sędziów różnych Sądownictw do nominacyi Królewskiéy zachowanych, Agentów Dyplomatycznych i handlowych, tudzież wszystkich innych Urzędników administracyinych, bądź przez siebie bezpośrzednio, bądź przez upoważnione do tego od siebie władze.
Król mianuie Arcybiskupów i Biskupów różnych wyznań, Suffraganów, Prałatów i Kanoników.
Do Panuiącego należy ustanowienie, urządzenie i rozdawnictwo orderów cywilnych i woyskowych.
Wszyscy Nasi Następcy do Królestwa Polskiego powinni się koronować, iako Królowie Polscy, w Stolicy podług obrządku iaki ustanowiemy, i wykonaią następuiącą przysięgę: „Przysięgam i przyrzekam przed Bogiem i na Ewangelią, iż Ustawę Konstytucyiną zachowywać i zachowania iéy wszelkiemi siłami przestrzegać będę.”
Do Króla należy prawo nadania Szlachectwa, Naturalizacyi i tytułów honorowych.
Wszelkie rozkazy i postanowienia Królewskie powinny bydź zaświadczone podpisem Ministra Naczelnika Wydziału, który będzie odpowiedzialnym za wszystko, coby te rozkazy lub postanowienia obeymować mogły przeciwnego Konstytucyi i prawom.
O Regencyi.
Przypadki Regencyi, które są lub będą dopuszczone w Rossyi, równie iak Władza i attrybucye Regenta, będą wspólne Królestwu Polskiemu i określone temiż samemi prawidłami.
W przypadku Regencyi, Minister Sekretarz Stanu winien iest, pod osobistą odpowiedzialnością, donieść Namiestnikowi o ustanowieniu Regencyi Rossyiskiéy.
Namiestnik otrzymawszy uwiadomienie Regencyi Rossyiskiéy i doniesienie Ministra Sekretarza Stanu zwoływa Senat dla obrania Członków Regencyi Królestwa.
Regencya Królestwa składać się będzie z Regenta Rossyiskiego, z czterech Członków przez Senat wybranych i z Ministra Sekretarza Stanu. Zasiadać będzie w stolicy Cesarstwa Rossyiskiego pod Prezydencyą Regenta.
Władza Regencyi będzie taż sama co i Króla, wyłączywszy że nie będzie mogła mianować Senatorów, i że wszystkie iéy mianowania ulegaią potwierdzeniu Króla, który obeymuiąc Rządy, może ie odwołać; i że postanowienia iéy wychodzić będą w Imieniu Króla.
Gdy Król obeymie rządy, każe Regencyi zdać sobie sprawę z iéy działań.
Członki Regencyi odpowiadaią z osób i maiątków za wszystko, coby zdziałali przeciwnego Konstytucyi i prawom.
W przypadku śmierci Członka Regencyi, Senat zwołany przez Namiestnika, mieysce wakuiące zapełni. Regencya mianuje Ministra Sekretarza Stanu.
Regent Rossyiski wykona tęż samę przysięgę w obliczu członków Regencyi Królestwa.
Minister Sekretarz Stanu będzie obowiązanym wykonać podobnąż przysięgę.
Akt wykonania przysięgi przez Regenta, przesłany będzie Senatowi Polskiemu.
Akt wykonania przysięgi przez Ministra Sekretarza Stanu, będzie również przesłanym Senatowi Polskiemu.
O Namiestniku i o Radzie Stanu.
Rada Stanu pod prezydencyą Króla lub Jego Namiestnika, składa się z Ministrów, Radzców Stanu, Referendarzy, iako téż z osób które Król zechce szczególnie do niéy wezwać.
W nieprzytomności Króla, Namiestnik i Rada Stanu zarządzaią w Jego Imieniu sprawami publicznemi Królestwa.
Rada Stanu dzieli się na Radę administracyiną i na ogólne Zgromadzenie.
Członki Rady Administracyinéy maią głos doradczy. Zdanie Namiestnika iest iedynie stanowcze. Namiestnik wydawać będzie swe postanowienia w Radzie, stosownie do Ustawy Konstytucyinéy, do praw i do pełnomocnictwa Królewskiego.
Każde postanowienie Namiestnika, aby było obowiązuiącém, wydane bydź powinno w Radzie Administracyinéy i zaświadczone podpisem Ministra Naczelnika Wydziału.
Namiestnik przedstawia do Nominacyi Królewskiéy, podług osobnego urządzenia, po dwóch Kandydatów na każde mieysce wakuiące Arcy-Biskupa, Biskupa, Senatora, Ministra, Sędziego Trybunału Naywyższego, Radzcy Stanu i Referendarza.
Namiestnik wykona w ręce Króla i w obliczu Senatu, następuiącą przysięgę: „Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, iż sprawować będę w Imieniu Króla, Rządy Polski stosownie do Aktu Konstytucyinego, do praw i do pełnomocnictwa Królewskiego, i że złożę Królowi władzę którą mi powierzył, skoro się Jego Królewskiéy Mości zdawać będzie.” W nieprzytomności Króla w Królestwie, Akt złożenia przysięgi przez Namiestnika w ręce Królewskie, przesłany będzie Senatowi przez Ministra Sekretarza Stanu.
Pod bytność Królewską Władza Namiestnika iest zawieszona. Zawisło w ten czas od Króla pracować poiedynczo z Ministrami, lub zwoływać Radę Administracyiną.
Ogólne zgromadzenie Rady Stanu, składać się będzie ze wszystkich członków wyrażonych w artykule sześćdziesiątym trzecim. Odbywać się będzie pod Prezydencyą Królewską, Namiestnika, lub w Ich nieprzytomności pierwszego członka Rady, podług porządku oznaczonego w artykułach sześćdziesiątym trzecim, i sześćdziesiątym szóstym.
Czynnością iéy będzie:
- Roztrząsać i układać proiekta wszelkie do praw i urządzeń ogółu kraiu tyczących się.
- Stanowić względem oddania pod Sąd Urzędników Administracyinych mianowanych przez Króla, za przestępstwa w Urzędzie, wyiąwszy tych co są Sądom Seymowym ulegli.
- Stanowić w przypadkach sporu o Juryzdykcyą.
- Roztrząsać corocznie zdanie sprawy przez każdy główny Wydział Rządowy składane.
- Zbierać spostrzeżenia względem nadużyciów i tego wszystkiego coby mogło uwłaczać Ustawie Konstytucyinéy, i układać z nich ogólne przedstawienie podać się maiące Panuiącemu, który oznaczy przedmioty podlegaiące odesłaniu, za Jego rozkazem, do Senatu lub do Seymu.
Zgromadzenie ogólne Rady Stanu, roztrząsa wszelkie przedmioty na rozkaz Króla, Namiestnika, lub na żądanie Naczelnika Wydziału, stosownie do Statutu organicznego.
Postanowienia zgromadzenia ogólnego Rady Stanu, ulegaią potwierdzeniu przez Króla lub Namiestnika, te zaś które się tyczą oddania pod Sąd Urzędników i sporu Juryzdykcyinego, niezwłocznie wykonywanemi będą.
O Wydziałach Rządowych.
Wykonanie praw powierzone będzie różnym Wydziałom Rządowym iak niżéy:
- Kommissyi Wyznań Religiynych i Oświecenia publicznego.
- Kommissyi Sprawiedliwości, wybranéy z pomiędzy Członków Trybunału Naywyższego.
- Kommissyi Spraw Wewnętrznych i Policyi.
- Kommissyi Woyny.
- Kommissyi Przychodów i Skarbu.
Każda z tych Kommissyi zostawać będzie pod prezydencyą i kierunkiem Ministra tym końcem mianowanego.
Ustanowionym będzie Minister-Sekretarz Stanu, który ciągle przy boku Królewskim ma przemieszkiwać.
Będzie Izba Obrachunkowa, do któréy należéć ma ostateczna rewizya rachunków i zakwitowanie zdaiących rachunki. Izba ta od samego tylko Króla zależéć będzie.
Statut organiczny oznaczy skład i Attrybucye Kommissyi Oświecenia publicznego, iako téż i Sądownictwa.
Kommissye Spraw Wewnętrznych, Woyny i Skarbu, składać się będą z Ministra i Radzców Stanu Dyrektorów Generalnych, podług rozporządzeń Statutów organicznych.
Minister Sekretarz Stanu, przedstawia Królowi Sprawy które mu przesyła Namiestnik, i przesyła nawzaiem Namiestnikowi postanowienia Królewskie. Stosunki zewnętrzne, ile się Królestwa Polskiego dotyczeć będą, Jemu są powierzone.
O Administracyi Woiewódzkiéy.
W każdém Woiewództwie będzie Kommissya Woiewódzka złożona z Prezesów i Kommissarzy, dla wykonania rozkazów Kommissyi Rządowych, podług osobnego urządzenia.
W miastach będą Urzędy Municypalne, w każdéy zaś Gminie będzie Wóyt, dla wykonania rozkazów Rządowych, iako ostatnie ogniwo Administracyi kraiowéy.
O reprezentacyi Narodowéy.
W osobie Króla i w dwoch Izbach Seymowych polega Władza prawodawcza, stosownie do rozporządzeń Artykułu trzydziestego pierwszego.
Seym zwyczayny zgromadza się co dwa lata w Warszawie w czasie oznaczonym przez Akt zwołania od Króla wydany. Trwać będzie dni trzydzieści. Król iedynie może go przedłużyć, odroczyć i rozwiązać.
Król zwołuie Seym nadzwyczayny kiedy mu się to zdawać będzie.
Członek Seymu nie może przez czas iego trwania bydź przytrzymanym, ani kryminalnie sądzonym, chyba za zezwoleniem Izby do któréy należy.
Seym naradza się nad wszelkiemi proiektami do praw Cywilnych, Kryminalnych lub Administracyinych, które mu przesłane będą od Króla przez Radę Stanu. Naradza się nad wszystkiemi proiektami, które mu Król każe podać względem umiarkowania lub zmiany attrybucyi Władz i Urzędów Konstytucyinych; iako to: Seymu, Rady Stanu, Sądownictwa i Kommissyi Rządowych.
Seym naradza się podług wezwania Panuiącego, nad powiększeniem lub zmnieyszeniem podatków, nakładów i wszelakich ciężarów publicznych, nad zmianą iakiéyby wymagały, nad naylepszym i naysprawiedliwszym sposobem rozkładu, nad układaniem Budżetu przychodów i rozchodów, nad urządzeniem systematu mennicznego, nad zaciągiem do Woyska, równie iak i nad wszystkiemi innemi przedmiotami, któreby mu przez Panuiącego były odesłane.
Seym ieszcze naradza się nad tém co mu udzieloném będzie od Króla w skutku Rapportu ogólnego poruczonego Radzie Stanu przez Artykuł siedemdziesiąt trzeci. Nakoniec Seym po rozstrzygnieniu tych wszystkich przedmiotów, przyimuie żądania, przełożenia i odwołania się Posłów i Deputowanych, maiące za cel dobro i korzyści swych współobywateli. Przesyła ie Radzie Stanu, która ie podaie Panuiącemu. Gdy od Króla odesłanemi zostaną Seymowi przez Radę Stanu, Seym naradza się nad proiektami praw do których takowe żądania stały się powodem.
W przypadku gdyby Seym nie ustanowił Budżetu, dawny zachowuie moc prawa aż do przyszłego zebrania się Seymu. Jednakże Budżet ustaie po upłynieniu lat czterech, gdyby w tym przeciągu Seym zwołanym nie był.
Obiedwie Izby naradzaią się publicznie. Mogą wszelako zamienić się w Wydział tayny na żądanie dziesiątéy części Członków przytomnych.
Proiekta do praw ułożone w Radzie Stanu, wnoszone będą na Seym za rozkazem Królewskim przez Członków teyże Rady.
Od Króla zależy kazać wnosić proiekta bądź do Izby Senatorskiéy, bądź do Izby Poselskiéy, wyiąwszy proiekta skarbowe, które pierwéy do Izby Poselskiéy powinny bydź wnoszone.
Do roztrząsania proiektów będą wybrane w każdéy Izbie przez wota sekretne trzy oddzielne Kommissye, złożona każda, w Izbie Senatorskiéy z trzech, a w Izbie Poselskiéy z pięciu członków, iako to:
Kommissya do praw Skarbowych.
Kommissya do praw Cywilnych i Kryminalnych.
Kommissya do praw organicznych i administracyinych.
Każda Izba uwiadamia Radę Stanu o wyborze tych Kommissyi.
Kommissye znosić się będą z Radą Stanu.
Proiekta wniesione za rozkazem Królewskim, nie mogą bydź zmieniane tylko przez Radę Stanu, w skutku przedstawionych iéy uwag od stosownych Kommissyi Seymowych.
Same tylko członki Rady Stanu w obu Izbach i członki Kommissyów w Izbach właściwych, mogą mieć mowy z pisma. Innym członkom będzie tylko wolno z pamięci się przymawiać.
Członki Rady Stanu maią mieysce i głos w obu Izbach przy roztrząsaniu proiektów Rządowych. Lecz nie maią prawa wotowania ieżeli nie są Senatorami, Posłami lub Deputowanymi.
Proiekta decydowane będą większością zdań: wotowanie nad proiektem będzie głośne. Proiekt tym sposobem przyięty przez iedną Izbę większością zdań, przeydzie do Izby drugiéy, która podobnież względem niego stanowić będzie.
Równość zdań będzie uważana za przyięcie projektu.
Proiekt przez iedną Izbę przyięty nie może bydź przez drugą zmienianym, tylko albo całkowicie przyiętym albo odrzuconym.
Proiekt przez obydwie Izby przyięty, iest podanym do Sankcji Królewskiéy.
Ieżeli Król da swoią Sankcją, proiekt zamienia się w prawo, którego ogłoszenie zwykłym sposobem przez Króla rozkazane będzie. Jeżeli Król odmówi swéy Sankcyi, proiekt upada.
Rapport ogólny o położeniu kraiu, ułożony w Radzie Stanu i przesłany Senatowi, będzie czytanym w obu Izbach połączonych.
Każda Izba z osobna rapport ten przez właściwe Kommissye roztrząśnie i zdanie swoie względem niego Królowi oświadczy. Rapport rzeczony będzie mógł bydź drukiem ogłoszony.
O Senacie.
Senat składa się:
Z Xiążąt Krwi Cesarsko-Królewskiéy,
Z Biskupów,
Z Woiewodów,
Liczba Senatorów nie może przenosić połowy liczby Posłów i Deputowanych.
Król mianuie Senatorów. Urzędy ich są dożywotnie. Senat podaie Królowi za pośrednictwem Namiestnika, po dwóch Kandydatów na każde mieysce wakuiące Senatora, Woiewody lub Kasztelana.
Aby bydź podanym za Kandydata na Senatora, Woiewodę lub Kasztelana, trzeba mieć naymniéy trzydzieści pięć lat skończonych, opłacać dwa tysiące złotych rocznego podatku i dopełniać innych warunków prawami organicznemi przepisanych.
W Senacie prezyduie pierwszy Członek podług porządku przepisanego osobném postanowieniem.
Oprócz swych attrybucyi prawodawczych, Senat używa innych, które są osobno oznaczone.
Do pełnienia swych attrybucyi prawodawczych, Senat inaczéy zgromadzać się nie może iak w czasie Seymu za zwołaniem Królewskiém. Do innych czynności Senat przez Prezesa zwołanym będzie.
Senat stanowi ostatecznie względem ważności Seymików, zgromadzeń Gminnych i wyborów, tudzież o układaniu ksiąg Obywatelskich tak seymikowych iak i zgromadzeń gminnych.
O Izbie Poselskiéy.
Izba poselska składa się:
- Z siedmiudziesiąt siedmiu Posłów wybranych na Seymikach czyli Zgromadzeniach Szlachty, licząc po iednym Pośle z każdego Powiatu.
- Z pięciudziesiąt i ieden Deputowanych od Gminów.
W Izbie Poselskiéy prezyduie Marszałek wybrany z iéy grona a od Króla mianowany.
Cały kray Królestwa Polskiego dzieli się pod względem reprezentacyi narodowéy i wyborów, na siedmdziesiąt siedm Powiatów i pięćdziesiąt i ieden Okręgów Gminnych. Ośm Okręgów Gminnych będzie w mieście Warszawie, a czterdzieści trzy w reszcie kraiu.
Członki Izby Poselskiéy zostaną w urzędowaniu lat sześć. Odnawiaią się w trzeciéy części co dwa lata. A zatym i na pierwszy raz iedna trzecia część członków Izby poselskiéy zostanie na urzędzie tylko przez dwa lata, a druga trzecia część przez lat cztery. Los oznaczy członków wychodzących w tych dwóch epokach. Członki wychodzące mogą bydź nieograniczenie na nowo obranemi.
Żaden Urzędnik publiczny, cywilny i woyskowy, nie może bydź obranym na Członka Izby Poselskiéy, ieżeli wprzód nie otrzyma zezwolenia swoiéy zwierzchniéy Władzy.
Gdyby Poseł lub Deputowany, który przed wybraniem swém nie posiadał żadnego urzędu płatnego ze Skarbu publicznego, Urząd takowy po wyborze swym przyiął, nowy Seymik lub Zgromadzenie gminne zwołanym będzie, a to końcem przystąpienia do nowego wyboru Posła lub Deputowanego.
O Seymikach.
Szlachta Właściciele każdego Powiatu, zebrani na Seymikach, wybieraią iednego Posła, dwóch Członków Rady Woiewódzkiéy, i układaią Listę Kandydatów na Urzędy Administracyine.
Seymiki inaczéy zgromadzać się nie mogą, tylko za zwołaniem Królewskiém, w którém czas zebrania się, czynność i trwanie Seymików będą oznaczone.
Księgi Obywatelskie Szlachty Powiatu układane będą przez Rady Woiewódzkie, a przez Senat zatwierdzone.
Na Seymikach prezyduie Marszałek mianowany przez Króla.
O Zgromadzeniach Gminnych.
W każdym Okręgu Gminnym będzie Zgromadzenie Gminne, które wybiera iednego Deputowanego na Seym, iednego Członka Rady Woiewódzkiéy, i układa Listę Kandydatów na urzędy Administracyine.
Do zgromadzeń Gminnych przypuszczonym będzie:
- Każdy Obywatel Właściciel nie Szlachcic, opłacaiący z swéy własności gruntowéy iaki bądź podatek.
- Każdy rękodzielnik i przełożony nad czeladzią warsztatową, każdy kupiec maiący własny zapas w sklepie lub w magazynie wartości dziesięciu tysięcy złotych Polskich.
- Wszyscy Plebani i Wikaryusze.
- Professorowie, Nauczyciele i inne Osoby maiące sobie powierzone oświecenie publiczne.
- Każdy Artysta znakomity z talentów, znaiomości, lub przysług uczynionych, bądź handlowi, bądź kunsztom.
Nikt nie może wotować na Zgromadzeniu Gminném, ieżeli nie iest wpisanym w Księgę Obywatelską gminną, ieżeli nie używa praw Obywatelskich, i ieżeli nie ma lat dwadzieścia ieden skończonych.
Listę Właścicieli maiących prawo do wotowania na Zgromadzeniach Gminnych, układać będzie Rada Woiewódzka. Listę Rękodzielników, Kupców i obywateli znakomitych z talentów i przysług, Kommissya Spraw Wewnętrznych. Listę Plebanów i Wikaryuszów, iako téż Urzędników oświecenia, Kommissya Wyznań Religiynych i Oświecenia publicznego.
Na Zgromadzeniach Gminnych prezyduie Marszałek mianowany przez Króla.
O Radach Woiewódzkich.
W każdém Woiewództwie będzie Rada Woiewódzka złożona z Radzców wybranych na Seymikach i Zgromadzeniach gminnych.
Do głównych Attrybucyi Rad Woiewódzkich należy:
- Wybór na urzędy Sędziowskie w dwóch pierwszych Instancyach.
- Formowanie i oczyszczanie Listy Kandydatów na urzędy Administracyine.
- Przestrzeganie dobra Woiewództwa.
Wszystko stosownie do osobnych urządzeń.
O Sądownictwie.
Sądownictwo iest Konstytucyinie niepodległe.
Przez niepodległość Sędziego, rozumie się służąca mu wolność oświadczenia swego zdania w sądzeniu bez ulegania wpływowi Władzy Naywyższéy i Ministeryalnéy, lub iakiemu bądź innemu względowi. Wszelkie inne określenie lub tłómaczenie niepodległości Sędziego, uznaie się za nadużycie.
Sądy składać się będą z Sędziów przez Króla mianowanych i z Sędziów obieralnych, stosownie do Statutu organicznego.
Sędziowie mianowani przez Króla są dożywotni i nie mogą bydź odwołanemi. Sędziowie obieralni nie mogą bydź również odwołanemi przez czas swego urzędowania.
Żaden Sędzia nie może bydź złożonym z Urzędu, tylko przez wyrok właściwéy Instancyi Sądowéy, za dowiedzeniem wykroczenia w Urzędzie lub innego przestępstwa.
Karność Urzędników Sądowniczych bądź mianowanych, bądź obieralnych, i pohamowanie ich zboczeń od dokładnego pełnienia służby publicznéy, należeć będą do Trybunału Naywyższego.
Sędziowie Pokoiu.
Będą Sędziowie pokoiu dla wszystkich klass Mieszkańców. Obowiązki ich są poiednawcze.
Żadna sprawa nie będzie wniesiona do Sądu Cywilnego pierwszéy Instancyi, ieżeli nie była wprzód wytoczona przed właściwego Sędziego pokoiu, wyiąwszy te, które podług przepisów prawa, nie ulegaią poiednaniu.
Sądy pierwszéy Instancyi.
Dla spraw pięćset złotych Polskich nieprzechodzących, będzie w każdéy Gminie i w każdém mieście Sąd Cywilny i Policyi.
Dla spraw przechodzących pięćset złotych będzie w każdém Woiewództwie kilka Sądów Ziemskich i Sądów zjazdowych.
Będą także Sądy handlowe.
Dla spraw Kryminalnych i Policyi poprawczéy, będzie w każdém Woiewództwie kilka Sądów Grodzkich.
Trybunały Appellacyine.
Będą naymniéy dwa Trybunały Appellacyine w całém Królestwie, które w drugiéy Instancyi przesądzać będą sprawy sądzone w Sądach Cywilnych, Kryminalnych i handlowych.
Trybunał Naywyższy.
Będzie Trybunał Naywyższy w Warszawie na całe Królestwo, sądzący w ostatniéy Instancyi wszelkie Sprawy Cywilne i Kryminalne, wyiąwszy zbrodnie Stanu. Składać się będzie w części z Senatorów z kolei w nim zasiadaiących, a w części z Sędziów przez Króla dożywotnie mianowanych.
Sąd Seymowy.
Sąd Seymowy sądzić będzie sprawy o zbrodnie Stanu i o przestępstwa wyższych Urzędników Królestwa, o których oddaniu pod Sąd Senat stanowi podług Artykułu sto szesnastego. Sąd Seymowy składać się będzie z wszystkich Członków Senatu.
O Sile Zbroynéy.
Siła woyska na koszcie kraiowym, oznaczona iest przez Panuiącego, w miarę potrzeby i w stosunku do dochodów w Budżecie umieszczonych.
Rozłożenie woyska zastosowaném będzie do połączonéy dogodności mieszkańców, Systematu woyskowego i Administracyi.
Woysko zachowa kolory swego munduru, swóy ubiór właściwy i wszystko co się tycze iego narodowości.
Urządzenia Ogólne.
Dobra i dochody Korony składaią się:
- Z dóbr Korony, które będą zarządzane oddzielnie na rzecz Królewską przez Izbę lub Urzędników szczególnie od Króla wybranych.
- Z pałacu Królewskiego w Warszawie i z pałacu Saskiego.
Dług publiczny Stanu iest zaręczony.
Kara konfiskaty iest zniesioną i w żadnym przypadku przywróconą bydź nie może.
Ninieysza Ustawa Konstytucyina będzie rozwinioną przez Statuta organiczne. Któreby z nich nie były wydane niezwłocznie po ogłoszeniu Ustawy Konstytucyinéy, będą poprzedniczo roztrząsane w Radzie Stanu.
Pierwszy Budżet dochodów i rozchodów będzie urządzony przez Króla za zdaniem Rady Stanu. Budżet ten będzie wykonywanym, dopóki nie zostanie umiarkowanym lub zamienionym przez Panuiącego i przez obydwie Izby.
Cokolwiek nie iest przedmiotem Statutu organicznego lub Księgi praw, i cokolwiek nie powinno bydź odesłaném do Seymu podług iego attrybucyi, będzie urządzoném przez postanowienia Królewskie, lub przez przepisy Rządowe. Statuta organiczne i Księgi praw nie mogą bydź miarkowane lub zmieniane, tylko przez Panuiącego i przez obydwie Izby Seymu.
Prawa, postanowienia i urządzenia Królewskie, będą drukowane w Dzienniku Praw. Postanowienie Królewskie przepisze sposób ich ogłaszania.
Wszystkie prawa i ustawy poprzednicze, przeciwne ninieyszéy Ustawie Konstytucyinéy, są zniesione.
Uznawszy w Naszém sumieniu, iż ninieysza Ustawa Konstytucyina odpowiada Naszym Oycowskim zamiarom, dążącym do utrzymania we wszystkich Klassach poddanych Naszych Królestwa Polskiego pokoiu, zgody i iedności tak potrzebnéy dla ich swobodnego bytu i do ustalenia szczęśliwości którą im pragniemy ziednać: — Nadaliśmy i nadaiemy im ninieyszą Ustawę Konstytucyiną, którą przyimuiemy za Siebie i za Naszych Następców. Nakazuiemy nadto wszystkim Władzom publicznym iéy wykonanie.
Działo się w Zamku Naszym Królewskim, w Warszawie, dnia Listopada 1815. Roku
(podpisano) ALEXANDER
Za zgodność w tłómaczeniu
Stanisław Potocki S. W.
Ignacy Sobolewski M. S. S.
Zgodno z Oryginałem francuzkim, własną Ręką Nayiaśnieyszego Cesarza i Króla podpisanym.
| Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego: | |
| Łanskoi. | |
| Adam Xiąże Czartoryski | |
| Novossiltzoff. | |
| Tomasz Wawrzecki. | |
| Xaw. Xiąże Drucki Lubecki |
| Referendarz Stanu, Główny Sekretarz Tymczasowego Rządu: | |
| J. K. Szaniawski. |
