Ważniejszem jest natomiast to, że można wskazać związek, który zachodzi między pewną grupą faktów fizyologicznych, jak wyrastanie i zamian zębów oraz rośnięcie włosów z jednej strony, a początkami mowy u dziecka lub jego umysłowem i fizycznem odchowaniem z drugiej. Fakta te fizyologiczne stanowiły podkład, około nich powoli zaczęły się zbierać socyologiczne pojęcia, o których mowiłem. Związek ten jest widoczny, choć w wielu razach nie da się we wszystkich szczegółach równie dobrze wykazać. Nic w tem nie ma dziwnego, wszak są to w znacznej części szczątkowe zabytki, przy których nie da się wszystko odtworzyć.
Przy całem tem rozumowaniu uderzyć musi każdego szczegół, żeśmy opuścili, wyeliminowali niejako, postrzyżyny germańskie z bardzo starą metryką, które obchodzono w lat dwanaście.
Otóż co do nich można wybrać dwie drogi: albo należy je sprowadzić do terminu siedmioletniego, o którym wspomina folklor niemiecki, albo zostawić je przy terminie dwunastoletnim jako pierwotnym. Przyznać należy, iż obydwie te drogi mają za sobą równe prawie prawdopodobieństwo. Ostatnia n. p. znajduje silny dowód w tem, że już w w. VI Frankowie Saliccy tak je obchodzili. Ostatecznie jednak lepiej przypuścić, że pierwotnie i germańskie obchodzono w lat siedem; takim sposobem wchodzą one w ramy całego naszego poprzedniego dowodzenia i nic już o nich więcej nie da się powiedzieć. Pozostała jedynie kwestya: jakim sposobem posunęły się one o lat pięć, od siedmiu do dwunastu? Ale i na to jest odpowiedz: termin dwunastoletni jest u wielu aryjskich ludów najwcześniejszym terminem pełnoletności, od pojęcia zaś odchowania do pojęcia pełnoletności wprawdzie daleko, niema jednak przepaści po drodze, dojść do niego można. Takie przesunięcie znajduje swój odpowiedni objaw w przeniesieniu postrzyżyn indyjskich do chwili oddania chłopca na naukę Wed, co miało miejsce, jak już mówiłem, w lat ośm, dwanaście.
Lat dwanaście i tu się więc powtarza, jest to także jakaś ważniejsza epoka w życiu dziecka i to nie tylko u ludów aryjskich. U Indonezyan n. p. w tym samym czasie następuje uroczyste zanurzenie chłopca w wodzie, nadanie imienia i opasanie pasem, pasem wstydliwym (Schamgürtel)[1]. Przypomina to bardzo opasanie sznurem już tylko rytualnym, noszonym pod ubraniem u Indusów i Parsów, oraz zwyczaje ludowe słowiańskie. W dziesiątym roku życia dziecko u Słowian Bałkańskich dostaje pierwsze spodnie i zostaje pasterzem. Takie postrzy-
- ↑ Wilken, Das Haaropfer I, str. 32
