dziecko odróżniać złe i dobre, jak mówi księga święta. Na roczystość tę składała się oczyszczająca kąpiel, odmawianie formuły pokutnej oraz przewiązanie świętym pasem i z tego właśnie jest podobną do bramańskiej inicyacyi[1].
Wszystko to przeważa znacznie szalę na korzyść lat siedmiu jako stalszego terminu postrzyżyn a może i pierwotnego, choć z drugiej strony przyznać należy, że możliwość postrzyżyn wcześniejszych w rok jeden po urodzeniu zostaje mimo tego dosyć znaczna. Z tych względów nie śmiałbym twierdzić zupełnie stanowczo, że n.p. wszystkie słowiańskie postrzyżyny obchodzono w lat siedem; mogły być i wcześniejsze.
Dodać winienem, że zasadniczej sprzeczności między tymi dwoma terminami nie ma. Z chwilą kiedy się przyjmie łączność między postrzyżynami a dostaniem zębów, można przypuścić także, że zęby mleczne i zęby stałe dawały zarówno początek uroczystości pierwszego strzyżenia włosów. To jest jedno połączenie. Prócz niego jednak jest i drugie. Są ślady, że dostanie zębów mlecznych łączyło się z pojęciem daru mowy, jak to widać z wezwania Brihaspati zarówno przy postrzyżynach jak i przy dostawaniu pierwszych zębów. W takim razie pierwszy, wcześniejszy termin i postrzyżyn zyskiwałby większe prawdopodobieństwo. Tylko, że znowu i lat siedem może być uważanem za czas, od którego dziecko zaczyna się rozumnie zachowywać albo raczej posługiwać więcej rozumem. Ślady takiego zapatrywania dają się spostrzegać w folklorze czeskim, Zend-Aveście i w starożytnym prawie północnych Germanów. Danie imienia zaś przy postrzyżynach łączy się tylko ogólnie z pojęciem daru mowy i rozumu, może się więc łączyć tak z pierwszym terminem jak i z drugim.
Ów termin siedmioletni nie jest zresztą tak bardzo dowolny, jeśli chodzi o rozwój umysłowy dziecka. Na ten wiek przypada właśnie silniejszy rozwój mózgu[2]. Naturalnie ludy pierwotne nie wiedzą o tem, ale widocznie jakieś doświadczenie, praktyka codziennego życia, mogła ich o tem pouczyć, bez teoretycznych wiadomości można się było tutaj zupełnie dobrze obejść.
Z tego wszystkiego wynika że termin postrzyżyn mógł być podwójnym i sprowadzać je do jednego nie można i nie ma nawet potrzeby.
