Strona:Postrzyżyny u Słowian i Germanów 044.jpg

36[365]

KAROL POTKAŃSKI.

może więcej chodziło o możność wyznaczenia wiana niż o samo małżeństwo. Chłopiec w tym wieku fizycznie dojrzałym być nie mógł, tak samo, jak nie mógł mieć zarostu. Prawa rozwoju fizyologicznego nie zmieniają się tak prędko jak ludzkie ustawy. Dojrzałość ani się z niemi cofała, ani szła naprzód, a mylnem jest również przekonanie, że u ludów pierwotnych rozpoczyna się ona wcześniej. Najprawdopodobniej też owe małżeństwa w latach dwunastu były małżeństwami zawieranemi między dziećmi. Zwyczaj ten był bardzo rozpowszechnionym w średnich wiekach, w Europie znany jest również gdzieindziej u ludów pierwotnych. Co do drugiego punktu, to uczęszczanie na zgromadzenia ludowe przyjąć należy za konieczne następstwo odpowiedzialności sądowej i zdolności do działania, sądy się bowiem na wiecach odbywały. Kiedyś prócz sądów były tam rozstrzygane sprawy politycznej natury, nim je władza królewska zagarnęła. Otóż bardzo być może, że pierwotnie chłopiec przed nadaniem oręża nie mógł w takich obradach uczestniczyć, choć brał udział w sporach sądowych, które wiece rozstrzygały. Wszystko to zresztą jest dla mnie kwestyą szczegółów, przechodzących zakres niniejszej pracy. Cała pełnoletność musi w niej być braną ze stanowiska jednego, z jej symbolów a mianowicie postrzyżyn. To zaś zostaje zawsze pewnem, że pierwsze obcięcie włosów oznacza dojście do lat, pierwsze obcięcie zarostu fizyczną dojrzałość, złączone zaś z nią nadanie broni dojście do pełni praw politycznych. To nie ulega żadnej wątpliwości.
 Symbole te zanadto jasno mówią, co znaczą. Są one zupełnie proste i zupełnie powszechne. Spotykamy je wszędzie u ludów pierwotnych, prawie w tej samej, niezmienionej formie i wszędzie wyrażają to samo. Oczywiście z biegiem czasu i one wraz z innemi ulegają różnym zmianom. Już n.p. za czasów Tacyta nadanie broni z pewnością niejednokrotnie oznaczało wejście do drużyny, a więc wyrażało pewną zależność od księcia i w ogóle od tego, który broń dawał. Nie trzeba tracić bowiem z uwagi, że tu chodziło o rzeczywiste obdarowanie czemś bardzo cennym, gdyż broń podówczas była narzędziem zarobku. Otóż bezwątpienia są to wszystko późniejsze rozszerzenia i zastosowania pierwotnego symbolu, który oznaczał początkowo tylko dojście do wszystkich praw zupełnie dorosłego człowieka. Sam ustrój drużynny jest bardzo wczesny, ale w każdym razie nie pierwotny u Germanów, badając zwyczaj uroczystego nadania oręża, z tem się liczyć wypada.
 To samo można powiedzieć, w znaczniejszej tylko mierze, o postrzyżynach zarostu. Zmieniały one znaczenie, przenosiły się na inne stosunki, pierwotnie jednak były prostem stwierdzeniem dojścia do faktycznej dojrzałości fizycznej. Później mogło więcej zależeć na tem,