Już Lex emendata przewiduje możliwość, że chłopiec dwunastoletni może mieć obcięte włosy lub nie[1]. Kapitularze zaś utożsamiają błędnie postrzyżyny z tonsurą duchowną[2]. To są objawy świadczące, że w IX i X wieku za Karolingów zwyczaj pierwszych postrzyżyn zamierał. Albo ginęły one zupełnie, albo raz wytrącone ze swego stałego położenia mogły się cofać wstecz lub naprzód posuwać. Otóż z tych dwóch możliwości należy wybrać ostatnią. Pod wpływem drugich pierwsze postrzyżyny posunęły się naprzód, napotkały na swej drodze strzyżenie zarostu i wsiąknęły w nie bez śladu. Jeżeli zaś nie było już i owego przycinania brody przy nadaniu oręża lub oddzielnie, wtedy ginęły same powoli. Zależało to od tego, który z tych dwóch obrzędów przeżył drugi, a w ogóle przyznać trzeba, że trudno im było obydwom ostać się wśród zmienionych warunków. Zwyczajowo, bez charakteru prawnego, mogły się one dłużej dochować bądź jako pierwsze obcięcie włosów, bądź jako późniejsze przycięcie zarostu. Żaden zwyczaj od razu nie ginie, przechodzi tylko długi szereg zmian i przeobrażeń. Ostatnich śladów postrzyżyn może należałoby szukać w pewnem noszeniu włosów u giermków i rycerzy a prócz tego w różnych przesądach, zabobonach i wierzeniach ludowych. To już mnie jednak nie tyle obchodzi; udowodniłem bowiem, jak sądzę, co zamierzałem, a mianowicie: że Germanowie znali jedne postrzyżyny w dwunastym roku a drugie między piętnastym a osiemnastym. Co się zaś tyczy niemieckiego ludoznawstwa, to wspomnę tutaj tylko zwyczaj, który się dochował w niektórych okolicach Szwajcaryi i Niemiec Południowych. Podobnie jak niegdyś w Polsce, strzygą tam po raz pierwszy włosy dziecku w lat siedm[3]. Gdyby ktoś nie uważał na to i obciął włosy wcześniej, dziecko nie byłoby nigdy silnem i zdrowem. Ciekawy ten przesąd będzie mi potrzebny do dalszych wniosków i wywodów, dlatego też wspominam tutaj o nim.
2. Sam fakt, że Germanowie święcili postrzyżyny, nie tak jak Słowianie w trzech lub siedmiu latach, lecz później, naprowadza na domysł, że zostają one w jakimś związku z pełnoletnością. Tak jest
- ↑ Hessels and Kern § 24. Si quis puerum infra duodecim annorum sive crinitum sive incrinitum occiderit.
- ↑ Brunner l. c. I, 78, 54.
- ↑ Ploss, Das Kind in Brauch u. Sitte der Völker, 2 wyd., 1884 II, 209. — Wilken, Ueber das Haaropfer und einige andere Trauergebräche bei den Völkern Indonensiens, Amsterdam 1886, II str. 81.
