Duchowieństwo, clerus, kler, od wyrazu xXr(poę, znaczącego los, udział, już to ztąd, że św. Maciej Apostoł był z pośród ludu (Xaóę, plebs, a ztąd znów laicus, laik, laicy) losem wybrany i do grona Apostołów, a zatem do duchowieństwa przyjęty; już też dla tego, że kto duchownym zostaje, za udział swój i jakoby dziedzictwo przyjmuje służenie samemu tylko Bogu. Quia ipse Dominus sors, id est pars clericorum est (Hieronym. ad Nepotian. epist. 34 ed. Maur.). U nas zowie się duchowieństwo, że przed innemi chrześcjanami do niego należą z urzędu najwyższe sprawy ducha. Jako w Starym Zakonie kapłaństwo było wyróżnione od reszty ludu i nieotrzymalo, jak inne pokolenia, oddzielnej części ziemi, którąby się podzieliło, bo Bóg sam miał być dziedzictwem Lewitów (Josne. 13, 3 3.), tak w Kościele chrześcjańskim od początku oddzieleni (seyreyati) byli duchowni (Act. ) 3, 2. Rom 1, l) od laików, czyli ludu, który nie Otrzymał potrójnej władzy: nauczania, ofiarowania i rozkazywania (Ecclesia docens et imperańs), ale tylko zobowiązany został do przyjmowania nauki, uświęcania się i dążenia do swego ostatecznego celu (Ecclesia discens et obtemperans). Chrystus bowiem wybrał sobie z pomiędzy ludu mężów, których przygotował do przyszłego ich urzędu apostolskiego i, odpowiednio do troistego swego urzędu, jako prorok (nauczyciel), kapłan najwyższy’ i król, dał im troistą władzę: nauczania, ofiarowania i rządzenia, aby tym sposobem dokonane przezeń dzieło zbawienia dalej było udzielane i prowadzone (Cf. Mt. 16, 19. 18, 15 — 20. Luk. 22, 19. Jan. 20, 21—24). A jak Apostołowie byli od Zbawiciela wybrani i poświęceniem Ducha św. do wykonywania tej władzy uzdolnieni, tak podobnież Apostołowie innych mężów na swych następców wybierali, poświęcając ich przy modlitwie rąk wkładaniem. Przekazywaniem trojstej tej w Kościele władzy wytworzył się stan oddzielny, odnawiający się ustawicznie nie przez fizyczne, lecz przez duchowe rodzenie. Przyjęcie do tego stanu, służby i urżędti odbywa się nie jednym aktem, lecz stopniowym szeregiem aktów, aby duchowny kolejno usposabia! się do wysokiego swego posłannictwa i aby Kościół mógł się przekonać o jego przymiotach, do tego stanu wymaganych. Najpierwszym takim aktem jest tonsnra (ob.). Mający tonsurę zaliczają się już do duchowieństwa: „Kapłanów, snbdjakonów, lektorów, kantorów, nazywamy klerykami duchownymi,“ mówi już Justynian (Novella 123 cap. 19): Clericorum nomen etiam lectores et psalmistae et ostiarii retinent, mówi sob. kartag. III. Sobór trydencki obejmuje pod nazwą duchownych (clerici) każdego, kto ma tonsurę i nosi szatę duchowną (ses. 2 3 cap. 6 de Ref.), bez względu czy święcenie jakie odebrał, czy nie. Prawo kanoniczne w rozporządzeniach swoich o duchownych, mianowicie we względzie kar, pod nazwą clerici rozumie tylko tonsurowanych i kleryków mniejszych święceń; gdy zaś chce objąć i święcenia wyższe, wtedy wymienia stopnie szczegółowo: subdiaconi, diaconi, presbyteri. Prawodawstwo nowsze niektórych krajów wychodząc z zasady, że duchowni niższych święceń mogą powrócić do życia świeckiego, odmawia im przywilejów stanu duchownego. Jest to jednak błędne zapatrywanie się, bo stan duchowny zewnętrznie utracić mogą nietylko klerycy święceń mniejszych, ale i duchowni w wyższych święceniach zostający, jeżeli za występki ulegną karze degradacji (ob.); i nie ten nie należy do duchowieństwa, kto stan duchowny utracić może, ale ten, kto nie otrzymał tonśury, będącej znakiem wyróżniającym duchownych od świeckich. Różne stopnie duchownych
