stwem trudniących się każe donosić bpowi, i ogłasza na nich klątwę ipso facto, od której sam tylko bp może rozgrzeszyć; duchownym zapowiada suspensę od obowiązków i beneficium, a w razie niepoprawienia się pozbawienie beneficium i degradację; świeckim zaś grozi wtrąceniem na dożywotnie więzienie, lub oddaniem władzy świeckiej na ukaranie. Toż samo ma synod płocki r. 1643; wrocławski zaś r. 1653 narzeka na szerzenie się czarów i umów z szatanem, zwłaszcza między niewiastami; chce zatém, aby takich często na kazaniach straszono surowemi karami, i że nawet władzom świeckim wydani zostaną. — Pomimo tych gróźb, mających na celu pohamowanie złego postrachem, sami tylko biskupi brali w opiekę te nieszczęśliwe ofiary przesądu i złości ludzkiej, często podnosząc głos w obronie mniemanych czarownic. Oni to wyjednali dekret królewski asesoryjny w poniedziałek po św. Jakóbie Ap. r. 1672 (w Warszawie), i inny, nazajutrz po Św. Idzim r. 1673, ograniczające jurysdykcję sądów świeckich, a gdy to nie pomogło, Stan. Szembek, bp kujawski, uzyskał reskrypt króla Augusta II, datowany w Malborgu 5 Maja 1703 r., zabraniający sądzić sprawy czarownic sędziom miejskim, pod karą tysiąca węgierskich, a wiejskim pod karą śmierci, i ogłosił go po całej swej djecezji [1]). Na tym reskrypcie opierając się inni bpi, wydawali surowe upomnienia do wszelkich władz świeckich, lub też podobny dekret wypraszali dla swych djecezjan [2]); a nadto, na synodach djecezjalnych, które wpierwszej półowie XVIII w. dość często były zwoływane, ostro gromili nadużycia władz świeckich, grozili kościelnemi karami, duchowieństwu nakazywali baczność, zalecając mu czuwać nad wykonaniem królewskich i bpich zakazów, i o wszelkich nadużyciach donosić. Słowa oburzenia, jakie wypowiadali na tych kościelnych zgromadzeniach, najdowodniej przekonywają o ich boleści i szczerym zamiarze ukrócenia złego. Horrendum est audire, mówi bp Krzysz, Ant. Szembek na synodzie pozn. 1720 r., multas quolibet anno foeminas sine fundamento de veneficiis et maleficiis accusari, dein ab illegitimis judicibus et ut plurimum non solum jurium, sed et literarum ignaris.... ex meris suspicionibus etc. omni genere miseriarum enormibusque mortificationum excogitatarum modis consumi, et tandem crudeliter comburi! — Quantis erroribus, są słowa Jęd. Stan. Załuskiego na synodzie chełmiń. r. 1745, et criminibus obnoxia sint judicia, quae in sagas et maleficos formare solent personae saeculares... qui (quae) ex levi suspicione... ad ipsam mortem condemnare, taliterque sanguinem innocentem fundere non verentur, exempla, proh dolor! plurima testantur. — Ant. Tyszkiewicz na synodzie żmudzkim 1752 r. boleść swą wypowiada w tych słowach: Non sine ingenti animi nostri sensu perfrequenter inaudivimus foeminas virosque intaminatae alioquin vitae, ex meris anus alicujus deliriis, simplicis ruricolae suspicionibus, vanis conjecturis et delatione, accusatione, per judices illegitimos sacculares aliquot congregatos, non solum juris, sed et literarum ignaros, tanquam maleficas et sagas judicari, et tandem vel innocuas fu-
- ↑ Synod żmudzki r. 1752 ma jego tekst w dodatku na str. 211; a synod poznański r. 1720, także w dodatku pod n. 23.
- ↑ Dla djecezji płockiej wydał tenże król August II w Warsz. 25 Kwiet. 1727; jest w synodzie r. 1733, w dodatkach str. 223. Dla chełmińskiej ogłosił August III w Warsz. 9 Stycz. 1746, i ma go synod t. r. pod n. 1 w dodatkach.
