stersi oliwscy (np. Chrystjan; ob. wyżej s. 230) przyczynili się do nawrócenia Prusaków (Cf. Alb. Ewald, De Christiani olivensis ante ordinem teutonicum in Prussiam advocatum conditione, Bonnae 1863). Mieli parafje: w Oliwie, Langnowie, Mechowie, Starzynie, Matarnie, Rumie i Rosenbergu. Na drukarnię wydał im Jan III przywilej r. 1676; lecz ta przestała istnieć r. 1744. Pierwotnie było ich 13 zakonników, lecz później 40—50 i 8—10 braciszków. W r. 1762 było 46, a w r. 1809 tylko 9. Dzieł niemieckich o tym klasztorze jest kilka, w polskim jęz. wiadomość w Gazecie polskiej r. 1829 przez Tad. Krępowieckiego, i w Pielgrzymie pod red. ks. Kellera, wychodzącym w Pelplinie roku 1871 i 1872. Cf. Ledebur, Neue Allgem. Archiv II 201. — 17. Pelplin, dawniej w djec. kujawsko-pomorskiej, dziś w chełmińskiej. Zdaje się, że już w r. 1251 przybyło kilku zakonników z Doberan (w Meklemburgskiém) do Pelplina (Annal. Cist. n. 764, ap. Winter). Książę pomorski Sambor oddał wieś Pogutki na zachód od Schöneck, którą zakonnicy przezwali Samburia (v. Samburch), na pamiątkę fundatora, i do niej przenieśli się z Pelplina r. 1258 (uroczystość z tego powodu opisana w dokumencie z 10 Lip. 1258 r., ap. Ledebur, Neue Archiv II 322). Nie była to jeszcze stanowcza fundacja, gdyż w r. 1261 na kapitule jeneralnej zakonu Wisław (Wolimir), bp kujawski, przedstawiał prośbę: „quatenus (capitulum generale) abbatem et conventum de Dobranensi ecclesia transmittere dignetur in plantationem novellam Samburch nuncupatam“ (Statuta Cap. gen. ap. Winter III 329). Uroczyste w prowadzenie zakonników Annales Cist. n. 792) podają w r. 1267. Trojakie nazwisko posiadał wtedy ten klasztor: Samborch, v. Nowy Doberan, v. Góra Marji (Marienberg). R. 1274 przeniesiono klasztor do Pelplina. Wyrobił im to Mszczug (v. Mestwin), ks. pomorski, gdy zakonnicy poczęli się przed nim użalać na niezdrowe (zimne) powietrze i niepłodność ziemi. W Pelplinie ostatecznie pozostało opactwo to aż do kasaty (1823 r.). W r. 1762 miało zakonników 39, w 1809 tylko 16. Szczegóły ob. w Monumenta fundationis mon. Pelplinens. aż do r. 1312, ap. Hirsch, Sciptor. rer. pruss. I 809... Strehlke, Doberan und Neu-Doberan, 1869. Winter, Cisterc. II 260. W Garzanum (Garnsee), w południowo-wschod. stronie Pelplina, miał być założony klasztor cysterski, na co rycerz Dietrich Stange podarował grunta i pieniądze klasztorowi pelplińskiemu (1285 r.), lecz skończyło się tylko na wysłaniu tam kilku zakonników z Pelplina, gdyż krzyżacy na fundację opactwa nie pozwolili (Voigt, Cod. dipl. Prus. II 12. Ledebur, Neu. Archiv II 35). Książe pomorski Mszczug podarował opactwu Eldena (v. Huda, w Oldenburgskiém) wieś Strepow, z kilku innemi, żeby w niej założyli opactwo, lecz gdy zakonnikom zdało się to niedostateczném i ociągali się z wysłaniem konwentu, Mszczug umarł, kraj jego przeszedł r. 1305 w ręce krzyżaków; ci na zakładanie klasztoru nie pozwolili, a od opata eldeńskiego dobra strepowskie zakupili, którą to sprzedaż kapituła jeneralna 1347 roku zatwierdziła (Steinbrück, Pommersche Klöster s. 77). — Raj Marji, czyli Paradisus Mariae, blisko klasztoru oliwskiego położony klasztor kartuzów, w półowie XIII w. założony przez ks. Mestwina i bogato uposażony, przez krótki czas zostawał w rękach cystersów. Gdy bowiem skutkiem reformacji Lutra i szerzącej się jego herezji w okolicach Gdańska, klasztor ten przyszedł do bardzo małej liczby zakonników, opat oliwski około r. 1563 objął nad nim władzę, udając, że otrzymał na to upoważnienie Stolicy
