Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 613.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
603
Cystersi w Polsce.

stan kościoła i klasztoru, chwali w nim zgodę mnichów różnych narodowości. Należały prepozytury: Skarzyszczew i Mniszek. W r. 1762 klasztor wąchocki żywił 25 zakonników i tyluż w 1808. Opis Wąchocka w Bibl. warsz. r. 1851 tom. IV. — 6. Koprzywnica (mon. Coprivnicense, lub Clara Provincia), dwie mile od Sandomierza, w djecezji krak. Długosz mówi, że fundatorem był Kazimierz II Sprawied., że do jego dotacji dołożyli swe ofiary panowie Bogorje i Habdanki i że zakonnicy sprowadzeni byli z Morymundu (Liber benef. III p. 375—400); lecz przywilej Bolesława Wstyd. r. 1277, ponawiający dawne zapisy, za fundatora podaje Mikołaja hr. Bogorję, wojewodę, między r. 1160—1185. Według Annal. Cisterc. n. 557 (ap. Winter op. c.) opactwo założone r. 1184. Annales Polon. (ap. Pertz, Monum. Germ. 19, 628) jedne podają r. 1185, inne zaś rok 1187, a inne 1201. W r. 1762 było zakonników 32, a 28 w r. 1809. Należała do niego prepozytura Zakrzew. Opis kościoła w Encykl. pow. większej t. XV. Opactwo zniesione r. 1819. — 7. Mogiła, Monast. Mogilense, Mogila, Clara Tumba, Tumba Mortuorum) pod Krakowem. Pierwszą myśl fundacji powziął Wisław, herbu Odrowąż, r. 1221. Annales Cisterc. (ap. Winter) podają: „A. D. 1221 abbatia de Claratumba Cracov. dioec. filia Lubens“ (Lubiąsz). Wisław na ten cel przeznaczył dobra swoje Prandocin i Kacice, lecz widząc, że sam godnie fundacji odpowiedzieć nie może, przyjął do spólnictwa pod tym względem krewnego swego Iwona, bpa krak. R. 1222 v. 1223 przybyli cystersi do Kacic (Ann. Capit. cracov. i Annal. cracov. compil. ap. Pertz, Mon. Germ. 19, 595. Annal. pol. S. Cruc., ibid. s. 680); lecz czy to klasztor był niedogodny, czy też dla innych powodów, r. 1225 przenieśli się do Mogiły, gdzie może dopiero w r. 1226 stanął klasztor (cf. Annal. cracov. ap. Pertz l. c.) i to przy parafialnym kościele; nowy zaś, wspaniały kościół zaczęto budować 1253, a w 1266 nastąpiło uroczyste jego poświęcenie. Opactwo to posiada historję dobrze opracowaną staraniem towarzystwa naukowego krak., p. t. Monografja opactwa cystersów we wsi Mogile, Krak. 1867 r. in 4 str. VIII 167, do czego dołączony zbiór dyplomatów (Diplomata monasterii Clarae Tumbae prope Cracoviam, Kraków 1865 in-4 s. 181). Konst. Hoszowski wydał oddzielnie: Poczet opatów mogilskich. Klasztor dotąd istnieje, lubo dobra zabrane. Winter, Cistercienser II 393 i indziej. — 8. Obra (mon. Obrense) nad rz. t. nazw., w djec. pozn. Według Annal. Cist. n. 780 (ap. Winter), był ten klasztor filją lędzkiego i założony został r. 1260; lecz inny spis klasztorów cysterskich (ap. De Visch, Biblioth. cisterc.) podaje, że d. 25 Marca 1240 r. cystersi weszli do klasztoru obrskiego. Ta ostatnia data zdaje się być prawdziwszą, gdyż inne źródła przypisują założenie Sędziwojowi, kantorowi gnieznieńskiemu, r. 1231. Książe Władysław t. r. to nadanie potwierdził (Leski, Statuta ord. cist. s. 6; cf. Wuttke, Städtebuch von Posen.). Zakonnicy, czy byli sprowadzeni z Lądu, jak mają Annal. cisterc. Wintera, czy z Łekna (Wągrowca), jak ma Paprocki (Herby s. 119), stanowili osadę czysto niemiecką (Baliński i Lipiński, Star. Pol. I 121) przynajmniej do drugiej półowy XVI w. (cf. Łukaszewicz, Opis kośc. par. djec. pozn. II 483). Należały do niego prepozytury: Obra, Syleck Kramsk. W r. 1762 mieszkało zakonników 22, a w r. 1809 tylko 13. Suprymowany. — 9. Paradyż (Paradisus B. Mariae, nad granicą Szląska, w djec. poznań.), w Annal. cisterc. (ap. Winter) już jest pod r. 1188 zapisany; być może, iż od tej daty rozpoczęto myśleć o spro-