i za chórem nie zachowywano zwyczajów zakonnych; wikarjuszowi jener. zostawiono wyznaczyć klasztory, w których odtąd miały być nowicjaty. Przełożeni klasztorów, nie mających warunków przez Klemensa X wymaganych na nowicjat, mieli o aspirantach zgłaszających się donieść wikarjuszowi jener., a ten naznaczał im klasztor na odbycie próby. Gdyby aspiranci z Litwy nie chcieli w Polsce nowicjatów odbywać, wikarjusz miał powołać zdolnych i świątobliwych kapłanów, którzyby dla nich byli magistrami (kapit. sulejow. 1756). Skoro wikarjusz jener. zauważy gdzie upadającą karność, powinien tam posłać magistra nowicjuszów, męża wszystkie cnoty zakonne w wyższym stopniu posiadającego (kapit. prow. lędzka r. 1765). Nowicjuszów po odbytej profesji nie przypuszczać przez rok do obowiązków, mających jaki związek ze światem (kapit. lędzka r. 1730). Statuty ogólne tego zakonu zakazywały pod karą klątwy doktoryzować się gdzieindziej jak w Paryżu. Władysław Jagiełło wznowiwszy studja w akademji krak., wyjednał u Bonifacego IX zwolnienie od tego zakazu. Papież w breve, na imię opata mogilskiego wydaném, sexto Idus Maji pontificatus nostri anno 12 (1401 r.), pod karą klątwy zabronił cystersom polskim gdzieindziej jak w Krakowie słuchać nauk, bez jego, króla, lub królowej pozwolenia. Ale gdy pomimo tego mała liczba zakonników uczęszczała na jagielońską wszechnicę, król o podobny nakaz postarał się u Jana, jenerała zakonu, bawiącego na soborze konstancjeńskim. Dyplom na to wydany okazuje, iż arcybp Mikołaj Trąba, Jędrzej bp poznański i Jakób bp płocki, zasiadający na tym soborze, zapewnili jenerała o wyborném urządzeniu, opatrzeniu hojném w fundusze, oraz zdolnych mistrzów i kwitnącym stanie wszystkich fakultetów akademji krak., jak niemniej o przygotowaniu odpowiedniego mieszkania i kaplicy dla kleryków cysterskich. Chętnie zatém jenerał zezwolił na prośbę króla i nakazał wszystkim klasztorom swej reguły w prowincjach: gnieznieńskiej, magdeburgskiej, strygońskiej, pragskiej, rygskiej i lwowskiej, oraz w djecezji kamińskiej będącym, nie mającym kleryków w innych zakładach potwierdzonych, aby młodzież koniecznie do Krakowa wysyłano, opatowi mogilskiemu dając władzę cenzurami kościelnemi do tego ich zmuszać; polskich zaś cystersów tylko w krakowskiej lub paryzkiej akademji kształcić pozwolił. Dom czyli bursę, przez króla dla nich ofiarowaną, oddał wiecznemi czasy pod zarząd i ster tegoż opata mogilskiego (dyplom na to wydany w Konstancji 25 Czerw. 1417 r. ob. Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Krak. 1867, w dyplomach p. 92 i 103). Gdy dom ten okazał się czy niedogodnym, czy niedokończonym, kapituła jeneralna 1464 r. w Cistercium odbyta, upoważniła opata mogilskiego do zbierania z klasztorów składek na ten cel, nawet pod klątwą pozwalając ich się domagać. Odtąd w Cistercium często zaprzątano się akademją krak., ponawiając surowy nakaz wysyłania do niej kleryków, jak na kapitule jener. r. 1470, 1486 i 1499. Jeszcze r. 1538 opat mogilski bacząc, że bardzo mało cystersów z Małopolski uczęszcza na akad. krak., wydaje polecenie, aby najdalej na ś. Jędrzej każdy klasztor przysłał do niej zdolniejszego kleryka. W moc danego sobie przywileju, opat mogilski pisał się: conservator jurium et privilegiorum almae universitatis generalis studii cracovien. et commissarius ad hoc perpetuus (ibid. p. 105 w dyplomach). Niższe studja mieli cystersi u siebie. Już Edmund a Cruce (r. 1580) nakazał urządzić studja dla kleryków w klasztorze Rajem Marji (Paradisus Mariae) zwa-
