niekiedy wielkich nadużyć swej władzy. Tak naprzykład Konstancja, ksieni w Las Huelgas, poważyła się wyświęcać nowicjuszki, objaśniać Ewangelję, miewać kazania, słuchać spowiedzi zakonnic i inne kapłańskie spełniać czynności. Papież Innocenty III jeszcze w tym samym roku (1210) zniósł to nadużycie. Klasztor ten oddawna stał się naukowym zakładem dla panien szlacheckiego rodu. Od r. 1596 istnieje w Hiszpanji reforma pod nazwą rekolekcji (rekolletki), założona przez Agnieszkę Henriquez z Las Huelgas. Inną reformę wprowadziła w miasteczku Rumilly, w Sabaudji, wielebna matka Ludwika Blanka Teresa de Ballon (1622). Reforma ta wkrótce zaprowadzoną została w Grenobli, a ztamtąd przeszła do niektórych innych francuzkich i sabaudzkich klasztorów i rozdzieliła się później na dwie kongregacje: sabaudzką Wcielenia i francuzką św. Bernarda. Później (1653) oddzieliła się od nich jeszcze jedna reforma, pod nazwą Najdroższej Krwi; nigdy jednak nie doszła do znaczenia. Nierównie więcej znaczenia miała instytucja zakonnic w Port-Royal-des-Champs pod Paryżem; opactwo założone już w 1204 r. Wojny w początku XVI i napoczątku XVII w. wywarły wpływ szkodliwy także i na karność tego klasztoru; dla tego r. 1622 matka Angelika Arnaud wprowadziła reformę, a 1627 opactwo to zwolnione zostało od jurysdykcji Cisteaux, a poddane pod nadzór arcybpa paryzkiego. Rok przedtém w Paryżu przy ulicy św. Jakóba inny klasztor, nazwany Port-Royal, urządzono jako filjalny. Po dwóch latach zakonnice tameczne zobowiązywały się do nieustającej adoracji Najśw. Sakramentu; gdy jednak w czasie sporów jansenistowskich nie chciały bezwarunkowo podpisać przedstawionego im formularza, Ludwik XIV wzbronił im przyjmowania nowicjuszek, a postulantki i wychowanki rozpuścić kazał. Następnie 10 zakonnic z Port-Royal w Paryżu podpisało konstytucję Aleksandra VII; te oddzielił król od zakonnic z Port-Royal-des-Champs i dozwolił im wybrać osobną ksienię. Port-Royal-des-Champs przeciwnie stało się ogniskiem agitacji jansenistowskich, a gdy w końcu tameczne zakonnice zdecydowały się tylko na warunkowe podpisanie potępienia jansenizmu, rozdzielono je (29 Paźdz. 1708) do różnych klasztorów innych zakonów, a Port Royal zburzono (cf. Mémoires sur la destruction de Port-Royal-des Champs 1711). Wówczas większa część zakonnic przystała na podpis bezwarunkowy. Zakonnice w Paryżu mieszkające następnie przy ulicy De la Bombe, do których przyłączyły się resztki z Port-Royal-des-Champs, położyły wielkie zasługi w wychowaniu i kształceniu panien (cf. Sammarthan, Gall. Christ, t. IV). Główny klasztor w Tart podpadł nieszczęśliwemu wpływowi ducha świeckiego, ale r. 1617 wielebna matka Joanna od św. Józefa z Pourlan wprowadziła reformę. Tak więc i żeńska gałąź zakonu cystersów nie zdołała się dostatecznie oprzeć niebezpieczeństwom, na jakie bogactwa narażają tak pojedyńczego człowieka jak i całe instytucje. Wiele opactw posiadało niezmierne majątki, a wiele z nich, szczególnie w Niemczech, stanowiły opactwa książęce, od panującego tylko zależne (ob. u Henrion-Fehr, Gesch. der Mönchs. I 122). Sekularyzacja ciężkie im zadała rany; nieliczne ich klasztory są jeszcze we Francji, w Szwajcarji, w apostolskim wikarjacie w Dreznie, w Bawarji, a do ostatnich czasów były i w państwie Kościelném. Do poznania historji i organizacji cystersów służą następujące dzieła: Miraeus, Chronicon ord. cisters., Colon. 1616, pierwsza próba historji tego zakonu; dzieło to,
