Cyryn, Cyrinus. Historja tego rządcy Syrji wiąże się z datą Narodzenia Chrystusowego, bo według ś. Łukasza (2, 1), popis ludności cesarstwa Rzymskiego, podczas którego Pan Jezus przybył na świat, odbywał się za rządów Cyryna w Syrji. Z tego powodu zobaczmy: 1) historję samego Cyryna; 2) czy dzieje jego są w sprzeczności z opowiadaniem ś. Łukasza. 1. Właściwe imię Cyryna jest Publius Sulpicius Quirinius, v. Quirinus, z czego greckie Κυρήνιος, u Strabona (l. c. inf.) Κυρίνιος. W Fasti Consulares zapisany jest pod r. 742 od zał. Rz. (12 przed erą chrz.) jako konsul. W tymże samym roku zrzekł się swego dostojeństwa; na jego miejsce nastał Lucius Volusius Saturninus. Według organizacji administracyjnej cesarstwa Rzymskiego, od Augusta pochodzącej, były konsul (consularis) po ukończeniu swego konsulatu, musiał 5 lat czekać, zanimby dostał zarząd prowincji (Dio Cass. l. 53). Około r. 747 (7 przed Chr.) był propraetor’em prowincji senatorskiej [1]) Krety i Cyrenaiki, i w tym charakterze uśmierzał Marmaridów i Garamantów (Florus Epist. II 31, ed. O. Jahn. 1852; cf. Mommsen, Res ges. d. Aug. s. 120). Wiemy dalej z Tacyta (Annal. 3, 48), że Cyryn: mox, expugnatis per Ciliciam Homonadensium castellis, insignia triumphi adeptus, datusque rector Caio Caesari Armeniam obtinenti, Tiberium quoque Rhodi agentem, coluerat. Homonadowie, o których mówi tu Tacyt, zabili swego króla Amyntasa, Cyryn ich fortece zdobył, zmusiwszy głodem do poddania się; wziął 4,000 jeńców i poosadzał w poblizkich miastach, kraj zaś ich spustoszył (Strabo, Rer. geogr. l. 12. 6, 5). Po tém zwycięztwie dodany został Kajuszowi za przewodnika, gdy ten otrzymał zwierzchnictwo Armenji. Kajusz był synem Julji, córki cesarza Augusta, ur. 734 r. od zał. Rz. (20 przed erą chrz.), przez Augusta przysposobiony został za syna. Obaczmy, kiedy Cyryn dodany mu został za przewodnika? Velleius Paterculus (II 102) świadczy, że oprócz Cyryna, te same obowiązki przy Kajuszu spełniali: Lollius i Censorinus, i że Censorinus nastąpił po Loljuszu. Nie wiadomo tylko, czy Cyryn przed tymi dwoma, czy po nich był rector juventutis Kajusza? Lecz gdy Tacyt zdaje się jednocześnie kłaść rektorstwo Cyryna i hołd przez niego złożony Tyberjuszowi na wyspie Rbodos, i gdy zkądinąd wiadomo, że w r. 754 Tyberjusz z Rodu wrócił do Rzymu, a w r. 755, kiedy Kajusz spotykał się z Phraatesem, rektorem juventutis był przy boku Kajusza Lolljusz, więc oczywiście C. musiał być rektorem Kajusza przed Lolljuszem i przed r. 754, a tém samém i zwycięztwa jego nad Homonadami i rektorstwo przy Kajuszu umieścić należy między r. 748—754 po zał. Rz. Tu przychodzi w pomoc pomnik tivolski, odszukany r. 1769 w Tivoli pod Rzymem, opisany i wytłumaczony ap. Sanclemente, De vulgaris aerae emendat. l. 4 c. 3; ap. Rich, Bergmann, De inscriptione latina ad P. Sulp. Quirinium referenda, Berol. 1851; ap. Mommsen Res gestae divi Augusti, 1865 s. 111; ap. Patritium, De Evangeliis l. 3 dis 18, c. 2, (II 166). Podajemy tu tekst jego kursywą, a w nawiasach domniemywane uzupełnienia, które najzupełniej odpowia-
- ↑ August podzielił prowincje cesarstwa na senatorskie i cesarskie: dla pierwszych rządcę (legatum) wybierał lud i senat, dla drugich sam cesarz. Jedne zaś i drugie prowincje były dwojakiego rodzaju, t. j. pretorskie lub konsularne.
