ły zapewne podobne do chrześcjańskich cyborjów w miniaturze (μίκρα κιβώρια), bo też ołtarz wraz z cyborium takowém wyglądał jak mała świątynia. Niekiedy nawet kościoły nazywano ciboria (ob. du Cange, Constantinopolis Christiana, l. 5 c. 61). Nakrycie to (cibor.) było sklepione, naksztalt półkuli (ztąd nazywano je lilium, sphaera, walum), lub wieży, na szczycie było zakończone krzyżem; ozdabiano je kwiatami. Kolumny, na których ciborium spoczywało, bywały ze srebra. Grzegorz W. „fecit ciborium b. Petro cum columnis suis 4 ex argento puro“ (Liber Pontific. vita Greg. I). S. Odilon, opat w Clugny (ob.) „incoepit ciborium super altare s. Petri cujus columnas vestivit ex argento cum nigello pulchro opere decoratas“ (Vita s. Odilonis, ap. Mabillon, Acta ss. ord. s. Bened.). Między kolumnami rozwieszane były bogate zasłony, które spadały od góry, z samego ciborium, do dołu, i zakrywały ołtarz cały aż do spodu. Zasłony te bywały we wschodnich i zachodnich kościołach; podczas konsekracji je zasuwano, a na podniesienie odsuwano. Wspomina o nich już ś. Chryzostom, jako o rzeczy znanej (Homil. 3 in Ephes. c. l), a na zachodzie wzmiankę o nich nieraz spotkać można w Liber Pontific. vita Serg. I, Gregor. III, Zachar., Adrian. I. W głębi ciborii pod krzyżem był przytwierdzony łańcuszek, na którym wisiało naczynie w kształcie gołębia (columba eucharistica), do przechowywania N. Sakramentu służące. Tamże było peristerium (mylnie dawniej na pyrasterium przekręcane). Kształt peristerii dokładnie nie wyjaśniony: prawdopodobnie było ono schowaniem na gołębia, w którym się mieściła Eucharystja (ob. Martigny, Diction. des antiq. chret. v. Colombe euchar.) albo było drugiém, mniejszém od poprzedniego ciborium, czyli baldachinem. W każdym razie był to sprzęt przenośny, wspominany bywa razem z columba (eucharistica). Tak np. ś. Perpetuus, bp z Tours (w. V), kapłanowi jednemu przekazuje w testamencie peristerium et columbam argenteam ad repositorium, ap. d’Achery, Spicilegium t. 5. Sam zresztą wyraz peristerium (od περιστερά — gołębica, περιστερεών — gołębnik) zdaje się przemawiać za pierwszém znaczeniem (t. j. jako schowanie). Pospoliciej razem z columba spotykamy wieżyczkę (turris). Była ona też przeznaczoną na schowanie gołębia, jak tego dowodzą słowa ś. Grzegorza z Tours (De glor. mart. c. 86), Acceptaque turre diaconus, in qua mysterium Dominici Corporis habebatur. S. Hilary Pap. do chrzcielnicy laterańskiej sprawił turrem argenteam... et columbam auream (Liber Pontific.); Innocenty I do innego kościoła turrem argenteam cum columba (ib.); Konstantyn W. do kościoła na Watykanie patenam... cam turre et columba. W gallikańskich dawnych sakramentarzach (ap. Mabillon, Museum Ital. I 389; ap. Marténe, Nov. thes. anecd. V 95) są formuły do benedyktowania wieżyczek i obrząd przenoszenia ich wraz z N. Sakramentem (Martigny l. c. Cf. Binterim, Denkwürdigkeiten II 2, 144, IV 1, 54). Tym sposobem N. Sakrament był w gołębicy, gołębica w wieżyczce, lub na wieżyczce, a wieżyczka na łańcuszkach wisiała pod krzyżem w cyborium. Coś podobnego było u nas jeszcze w początkach XVII w., a może i później. Wieżyczkę zastępowała pyxis, większa puszka, często zwana tabernaculum; wewnątrz tej puszki był rozesłany korporał, na nim złożone były mniejsze naczynia (vascula), także wysłane płótnem, a w nich dopiero płócienne woreczki z N. Sakramentem; to zaś wszystko zamknięte było w szafce, nazywanej tabernaculum, lub ciborium. Ks. Piasecki, wizytując r. 1616—17 archidjakonat warsza-
