ną, w miarę okoliczności winę jej zmniejszających lub zwiększających, skazaną będzie na osadzenie w wieży od 3—6 miesięcy, lub na areszt od 3 tygodni do 3 miesięcy, a nadto (jeśli jest wyznania chrześcjańskiego), i pokutę kościelną. W cudzołóztwie podwójném kara wyrzekaną bywa również na skargę i żądanie obrażonego małżonka; ulega także wieży, z pokutą kościelną, a jeśli nie był zaskarżony, uléga tylko samej pokucie kościelnej, bo wrazie niezaniesienia skargi, wykryte cudzołóztwo w jakiej innej sprawie, nietylko w ogólności w tym, ale w każdym razie, tylko duchownemu ukaraniu z urzędu ulega. X. Z. Ch.
Cujacius (Cujas) Jakób, ur. w Tuluzie 1512 r., † 1590, powszechnie uważany za najbieglejszego znawcę prawa cywilnego. C. jest twórcą nowej metody objaśniania prawa rzymskiego. Posiadając niepospolitą znajomość prawa, oraz posiłkując się filologją, wielce się przyłożył do ostatecznego wyjaśnienia corpus juris civilis. Najpierw opracował Institutiones, Ulpiana Tituli, Julii Pauli sententiae receptae, następnie napisał Paratitla i komentarze do niektórych Tituli. Później zajął się samym kodeksem i historją prawa za cesarzów, a największą znajomość rzeczy wykazał w swoich Observationes. O stosunku prac C. do prawa kanonicznego to nadmienić wypada, że usiłował on pod względem filologicznym lepiej wyjaśnić obowiązujące prawo kanoniczne i najwięcej zajmował się zbiorem Dekretaljów. Do drugiej edycji zbioru Bernardi praepositi papiensis i Joannis Gallensis, wydanego w dziełach Antoniego Augustyna (Paryż 1609), są przypisy i poprawki Cujaciusa. C. podzielał uprzedzenia swego czasu, ztąd błędne jego rozumowania o znaczeniu Kościoła. W Libri posthumi znajdują się Recitationes ad libros quosdam Decretalium, których autentyczność podał w wątpliwość uczeń Cujaciusa, Aleksander Scot. Z pisarzów, którzy się zajmowali praecognita juris canonici, najczęściej powołuje się na C. Doujat (Doviatii, Praen. juris can. lib. V c. 8 edit. Schott t. II)., Życiorys C-a wydał Papyrius Masson r. 1590. Najdokładniejsze o C.-a jego pracach i zasługach wiadomości, ob. ap. Saint-Prix, Histoire du droit romain, Paris 1821. (Rosshirt). J. N.
Cultus latriae, —duliae, —hyperduliae. Dla zapobieżenia wszelkiemu fałszywemu rozumieniu, a raczej tłumaczeniu różnicy, jaka zachodzi pomiędzy czcią Boga a świętych, teologowie podają te trzy jej rodzaje. Przez cultus latriae (od λατρεία — uwielbienie) rozumie się cześć najwyższa, samemu tylko Bogu należna; przez cultus duliae (od δουλος — sługa, sługa Boży) rozumie się cześć świętych i aniołów; przez cultus hyperduliae (ὑπὲρ - nad), dla wyróżnienia i uwydatnienia jej wyższości nad świętymi, rozumie sią cześć Najśw. Panny. Ob. art. Cześć Boża. Święci (ich cześć). Marja.
Cunibert (ze staroniem. śmiały, wspaniały), święty (12 List. al. 5 Wrz.), bp koloński. Nieliczne o nim powiadamy wiadomości; najdawniejsza biografja (pomieszczona w zbiorze legend Suriusa ad 12 Nov.) sięga X w. Według niej, C. miał się urodzić nad Mozellą, w biskupstwie trewirskiém, z ojca Krallo i matki Reginy, a wychowanie odebrał na dworze Dagoberta I, króla Austrazji. Ostatni ten szczegół jest zupełnie fałszywy, gdyż Dagobert wstąpił na tron 622, a 623 C. był już biskupem. Za pewne wszakże podać można, że C. był djakonem w Trewirze i 25 Wrz. 623 został konsekrowany na bpa Kolonji. W dwa lata później spotykamy go na synodzie w Reims (625), a od 628 zostaje doradcą Dagoberta I. Podczas kiedy Dagobert przebywał w Neustrji, C. razem
