płańskich (ob. Święcenia). Commensalitium nazywa się także zażyłością (familiaritas) i oznacza nietylko wspólność stołu, ale bliższe i ściślejsze z biskupem pożycie. W ścisłém znaczeniu prawnem biskup na tytuł familiaritatis seu commensalitii wyświęcić może tego, któremu udziela ze swych funduszów środki utrzymania życia, chociażby razem z nim nie jadał i nie mieszkał, lecz mając go w swych usługach przez lat trzy, takie z nim zachował stosunki, że z nich mógł dostatecznie obyczaje jego poznać. Wyświęconemu na ten tytuł obowiązany jest biskup udzielić beneficjum w miesiąc po wyświęceniu. Conc. trid. ses. 23 cap. 9 de Ref. Innocent XII Const. Speculatores. de an. 1694 in Bull. Rom. t. IX p. 374 seq. S.
Commissorium (rescriptum commissorium, commissoriale), tak nazywa się piśmienne polecenie dopełnienia czynności sądowej, lub administracyjnej, a tém samém temu, kto je otrzymuje, nadające potrzebną władzę; nietylko konieczne dla jej prawnego wykonania (C. Quum contingat 24 de Rescrip X 1, 3; C. Quum in jure 31 de Off. jud. deleg. X 1, 29), ale nadto ściśle określające granice tejże władzy (C. Quum causa 22; C. Quum olim m. 33 de Off. jud. deleg. X 1, 29). Commissorium zowie się także delegacją, gdyż przez nią nie posiadający władzy, ma ją sobie przez sędziego zwyczajnego wydelegowaną. Osnowa commissorium, a zatém i rozciągłość władzy niém delegowanej, powinny byś ściśle tłumaczone (interpretatio stricta C. Quum olim a. 32 de off. jud. deleg. l. c.), a każdy czyn, w którym delegowany przechodzi granice władzy sobie udzielonej, pozostaje bez skutków prawnych, czyli pozbawiony jest ważności (C. cit. 32 et 40. X. eod. tit.). X. A. S.
Commodianus (uczony poganin), czytaniem dzieł chrześcjańskich nawrócony do chrystjanizmu. Przydomek miał Gazaeus. Nazwisko to jedni wywodzą od Gazy w Palestynie, która miała być miastem rodzinném C-a, inni od gaza, skarb; gdyż z przyjęciem nauki Chrystusa otworzył się przed jego duszą skarb prawd chrześcjańskich; inni znowu objaśniają je tém, że C. żył z zasiłków otrzymywanych ze skarbca kościelnego. Współczesny zdaje się Arnobjuszowi (ob.), albo między Cyprjanem a Arnobjuszem żyjący. Przed chrztem napisał przeciw bałwochwalstwu Instructiones adversus gentium Deos, podzielone na 80 rozdziałów. Są to akrostychy, pisane hexametrem, lecz bez zachowania prozodji w tym gatunku wiersza wymaganej (versus politici), łaciną afrykańską. W ostatnim rozdziale akrostych od dołu do góry tworzy wyrazy: Commodianus mendicus Christi (Kom. żebrak Chrystusów). Instructiones wydał pierwszy raz, z objaśnieniami, Mikołaj Rigaltius (Tulli Leucor. 1650, powtórzone w Opera s. Cypriani, Paris 1666, w Biblioth. PP. Lugdun. t. XXVII i przez Schurzfleisch’a nowo wydane z rozprawą Dodwella, Witembergae 1705). Widać w nich gorącą miłość kn Chrystusowi, posuniętą aż do żądzy męczeństwa. W pierwszej części dzieła (rozd. 1—36) C. dowodzi poganom, że wielobóstwo sprzeciwia się rozumowi i radzi im przyjąć religję Jezusa Chrystusa; w drugiej części stara się przekonać żydów o prawdzie nauki chrześcjańskiej i rozprawia o antychryście, sądzie ostatecznym i zmartwychwstaniu; w trzeciej części podaje rady i przepisy dla katechumenów, wiernych i pokutujących. Szczególniej upomina wiernych, aby się strzegli nienawiści, gdyż nawet męczeństwo nie przynosi pożytku tym, którzy nie mają w sercu miłości ku swoim współbraciom.
