treści, różnica między niemi zachodzi. Literae testimoniales jest to świadectwo wydane kapłanowi, przez biskupa lub jego zastępcę, poświadczające stopień święcenia, w którym on zostaje, oraz, że nie jest cenzurami kościelnemi dotknięty. Literae albo epistolae commendatitiae jest to odezwa biskupa do biskupów obcych, jednego lub wielu, ich łaskawości polecająca kapłana, poświadczająca nietylko stan jego kapłański i niezostawanie w cenzurach, ale jeszcze jego naukę, cnoty i moralność zaszczytnie stwierdzająca (Ferraris v. Testimoniales literae). Tak commendatitiae jako też testimoniales wydawane bywają najczęściej kapłanom, udającym się w podróż do obcych djecezji, i pod pewnym względem zastępują im formaty (literae formatae, ob. art. Formaty), mają jednak dla podróżującego tę wyższość nad formatami, że nie zostawiają wątpliwości żadnej, co do możności przypuszczenia go do ołtarza, gdyż poświadczają, że w cenzurach nie jest. Kapłani obcych djecezji, nie opatrzeni w commendatitiae, lub przynajmniej w testimoniales, nietylko nie mogą być przypuszczani do odprawiania Mszy św., ale nawet używać im nie wolno praw i przywilejów duchownych. Ob. Communio peregrina. X. A. S.
Commendone Jan Franciszek, ur. się w Wenecji 17 Marca 1523 r. ze znakomitej rodziny. Od dzieciństwa okazywał nadzwyczajne zdolności do nauki i już w 10-ym roku życia pisywał łacińskie wiersze na dowolnie obrany temat. Uczęszczając do szkoły padewskiej, ze szczególném upodobaniem oddawał się poezji, następnie pracował nad filozofją; lecz po śmierci ojca, kiedy potrzeba było pomyśleć o przyszłości, porzucił poprzednie zajęcia i wziął się do nauki prawa, odznaczył się wielkiemi postępami w tej nauce, a wykształciwszy się w sztuce krasomówczej, świetnie rozpoczął zawód adwokacki. Za Juljusza III (1550) przybył do Rzymu, gdzie wkrótce zwrócił na siebie uwagę Papieża, który go przyjął na swój dwór i nadał godność cubicularius’a. W obcowaniu z najznakomitszymi ludźmi C. okazał tak wielką umiejętność traktowania spraw najtrudniejszych, że wkrótce stał się jednym z pierwszych doradców Papieża. W 26-ym roku życia wysłany przez Juljusza III do Gwidebalda, księcia Urbino, celem odwiedzenia go od przymierza zawartego pko Papieżowi, szczęśliwie spełnił włożone nań zlecenie. Następnego roku przy kardynale Dandino udał się do Niderlandów. Oporem szły tam układy o powstrzymanie wojny Francji i elektora saskiego przeciwko Karolowi V. Tymczasem w Anglji, po śmierci Edwarda VI (1553), wstąpiła na tron siostra jego Marja. Odżyły nadzieje katolików. Wówczas C. w największej tajemnicy, narażając się na wielkie niebezpieczeństwo, udaje się do Anglji, dostaje się do królowej i otrzymuje od niej własnoręczny list do Papieża, z zapewnieniem połączenia się z Kościołem, oraz zniesienia wszystkich poprzednio pko Kościołowi wydanych postanowień. Z radosną nowiną pospieszył do Rzymu i na konsystorzu wyłożył cały przebieg swojego poselstwa (ob. Wielka Brytanja). Z rozmaitemi zleceniami jeździł następnie do Portugalji, Hiszpanji i Francji, a wszędzie zjednywał sobie szacunek i ufność dworow królewskich. Paweł IV, Papież, mianował go swoim sekretarzem i biskupem Zante. Pius IV, podobnie jak dwaj jego poprzednicy, zaszczycał C-a swoją przyjaźnią, i kiedy po raz trzeci zwołany został sobór do Trydentu, C. otrzymał trudną misję skłonienia książąt niemieckich do wysłania swoich przedstawicieli na sobór. Tylko głęboka wiara w świętość sprawy i niezłomna wola mogły mu udzielić siły do
