wtedy, gdy albo wcale do proboszcza dostać się nie można, albo z bardzo wielkiém niebezpieczeństwem, czyli, kiedy moralna zachodzi niemożność zawarcia małżeństwa w obec właściwego proboszcza, moc obowiązująca dekretu soboru tryd. nawet w tych miejscach, gdzie ogłoszony został, ustaje, i małżeństwa zawarte bez proboszcza są ważne; mają tylko obowiązek nowożeńcy udać się do jakiegokolwiek katolickiego kapłana, o pobłogosławienie ich związku. W czasie rozproszenia duchowieństwa przez wielką rewolucję francuzką, wypadki takie miały miejsce, i decydując je św. Kongr. Sob., kilkakrotnie wyrzekła, iż małżeństwa tak i w takich okolicznościach zawarte są ważne, co i Pius VI w breve 5 Paździer. 1793 do biskupa genewskiego potwierdził. X. A. S.
Clareni fratres. Po zniesieniu i rozproszeniu celestynów (ob. Coelestini), jeden z ich członków Angelo di Cordona osiadł w pustyni nad rzeczką Clarene, położonej pomiędzy Ascoli a górami Nursji, w marchji Ankońskiej. Uczniowie, jacy się tom do niego przyłączyli 1302 r., nazywani byli klareninami, clareni fratres. Gdy jednak spirituales (ob.) poszli pod sąd, wezwany został r. 1317 Angelo przed Papieża Jana XXII, jako seperatysta; lecz, w skutek zręcznej obrony, uniewinniony, otrzymał nawet milczące zatwierdzenie swego zakonu. Angelo um. 1340 r. w Neapolu, uczniowie zaś jego rozeszli się po wielu djecezjach włoskich, uznając wszakże nad sobą juryzdykcję biskupią. R. 1472 część ich poddała się jenerałowi minorytów, część zaś pozostała przy dawnej odrębności. Dopiero Pap. Juljusz II r. 1510 połączył ich razem, bo zniósł wszelkie rozdziały w zakonie franciszkańskim pozostawiając tylko konwentualnych i obserwantów. Początkowo klarenini przechylali się więcej do konwentualnych, później jednak stanowczo przeszli do obserwantów. Wadding, Annales Minor. (Fehr).
Clarke (czyt. Klark) Adam, uczony bibljograf i kaznodzieja metodystowski, ur. 1760 r. w Magherafelt, w Irlandji, a kształcił się w wesleyanskiém seminarjum w Kingswood pod Bristolem. Od 1779 — 1805 r. zajmował się nauczaniem jako wędrowny kaznodzieja i do końca życia pracował dla swoich współwyznawców, zakładając szkoły, wydając książki i t. d. W r. 1802 wyszedł Bibliograficzny słownik Ad. Clarke (dwa tomy dopełnień 1806); 1807, The succession of sacred Literature (do 345 r., kontynuowane później przez syna Cl.); wydrukował także nowe wydanie Foedera t. j. zbioru dokumentów publicznych, do dziejów Anglii się odnoszących, w 15 t. in f. Zbiór ten poprzednio był wydany przez Tomasza Rymera († 1714). O uczoności Clarke’a świadczy 8 tomów jego komentarza na Pismo św., wydawanego poszytami od 1810 — 1826.
Clarke. I. Samuel, prezbiterjański kaznodzieja w Warwikshire i Londynie, ur. 1599, um. 1682. — 2. Samuel, ur. 1626, um. 1701, syn poprzedniego, członek Pembroke-collegium w Cambridge, podobnie jak ojciec usunięty z tej ostatniej godności za odrzucenie Aktu zgody (Uniformity-act). — 3. Samuel, ur. 1623, um. 1669, architypograf w Oksfordzie i przełożony bodleyańskiej bibljoteki, znakomity orjentalista, korrektor i współpracownik Waltońskiej Poliglotty (ob), dla której wygotował łacińskie tłumaczenie versionis persicae i komentarze do paraphrasis chaldaica. — 4. Samuel, słynny humanista, fizyk, filozof i teolog, pod koniec życia przełożony wightońskiego szpitala w Leicester. Ur. 11
