przemawia jeszcze następująca okoliczność w Joan. 2, 20. Przed pierwszą Paschą żydzi mówią do P. Jezusa: „46 lat budowano ten kościół (jerozolimski), a ty go w 3-ch dniach wystawisz?“ Data lat 46 zdaje się być ścisłą; inaczej, mówiliby żydzi o 50 latach. Otóż 46 r. budowy może tylko wypadać w r. 783 od zał. Rz. Opowiada Józef Flawjusz (Antiquit. l. 15 c. 10; cf. c. 11 n. 1 al. c. 13, 14), że Herod W. w 18-ym r. swego panowania umyślił (animo concepit) wystawić świątynię; Herod zaś panować zaczął w Czerw. v. Lipcu 717 r., 18-y zatém rok jego panowania zaczyna się w Czerw. — Lip. 734, a kończy w Czerw. v. Lip. 735 r. Nie mógł jednak zająć się świątynią do końca roku 734, bo na początku lata (inita aestate) w 734 r. (co wypada pod koniec 17-go r. Herodowego) cesarz August przybył do Syryi (cf. Noris, Cenotaph. Pisan. diss. II c. 16; Ammer, Chronol. s. 112) i bawił tam niecałe 5 mcy. Przez cały ten czas Herod często go odwiedzał i otrzymał dla siebie niektóre ustępstwa; następnie w jesieni odprowadzał Augusta do morza; potém zajął się budowaniem świątyni w Panias (ob. wyżej s. 205) i innych gmachów ku czci cesarza. Po tych dopiero gmachach, post absoluta tot miranda opera, po jesieni r. 734 (początek 18-go r. Heroda) concepit animo Dei templum denuo construere (Jos. Flav.). Z przygotowań, jakie ku temu najprzód poczynił, a które szeroko opisuje Józef Flawjusz (l. c. c. 11 al. 14), wnosić należy, że w 18-ym r. swoim Herod zajęty budowlami na cześć cesarza, mógł najwyżej jednocześnie z niemi przygotowywać materjały do nowej świątyni: 1000 plaustra paravit quae lapides conveherent: et ex omni artificum copia peritissimos selegit ad 10,000, et insuper mille sacerdotes.... partim caementariae, partim lignariae fabricae non imperitos: hosque omnes adhibuit operi, materia jam ante (zanim odszukał, czy też kazał wyuczyć 1000 kapłanów) convecta. Flavius. Zdaje się, że za mało nawet zostawiemy czasu na te przygotowania, gdy powiemy, że Herod w 19-ym r. swoim (Lip. 736 — Lip. 737) rozpoczął budowę nowej świątyni. Zatem 46 lat budowy skończyło się w r. 783. To może służyć za nowy dowód, że P. Jezus w tym r. został ochrzczony i pierwszą Paschę z uczniami swymi pożywał. § 22. Ponieważ pierwszą Paschę P. Jezus odprawiał w 783, więc ostatnią, 4-ą, w 786 r. od zał. Rz., a 33 ery chrz. W tym zaś roku, 15 Nisan, według obliczeń astronomicznych (ob. Gumpach, Hilfsbuch der rechnenden Chronologie, Heidelberg 1853), wypadał w naszym d. 4 Kwiet. i to w sobotę. Że w sobotę wypadała Pascha (Joan. 19, 31), że P. Jezus poniósł śmierć przed Paschą (przed wieczorem d. 3 Kwiet. t. j. przed 15 Nisan), tego wymaga racja teologiczna [1]) i o tém wyraźnie świadczy św. Jan. I tak: 1) „przed dniem świętym Paschy“ umywał P. J. na wieczerzy ostatniej nogi uczniom swoim (Joan. 13, 1), a ponieważ święto Paschy w roku 33 ery chrz. rozpoczynało się już w piątek wieczorem, zatém, gdyby ta wieczerza była w piątek (3 Kwiet.), Ewange-
- ↑ P. Jezus, jako Baranek za grzechy całego świata miał być zabity jednocześnie z barankiem, zwykle zabijanym na Paschę. Cf. Joan. 19, 33. 36. Exod. 12, 46. Levit. 9, 12. I Cor. 5, 7.
