publicznych wpływać poczęli, otrzymali sufraganów, na wzór bpów łacińskich. Sufragan chełmski nosi tytuł bpa bełzkiego (ob. Bełzkie biskupstwo). Jan Kaliński, ostatni sufr. bełzki, prekonizowany w r. 1863, jako koadjutor sufragan, lecz gdy właśnie w tymże czasie umarł bp Teraszkiewicz, stał się prawnym jego następcą. — Djecezja chełmska długo należała do metropolji kijowskiej, bez względu na zmiany, jakie kraj przechodził; od r. 1805 dostała się metropolicie lwowskiemu i była złączona z brzeską i bełzką tytularną, tak jak przemyska z samborską i sanocką. Od r. 1839 podlega bezpośrednio Stolicy Apostol., nie uznając nad sobą żadnego metropolity. Granice jej niegdyś dość daleko sięgały, w porównaniu przecież z innemi unickiemi władyctwami, były od nich ciaśniejsze (J. Bielski, Widok kr. pol. I ks. II 201). W pierwszym podziale Polski r. 1773, Galicja dostała się do Austrji, a z nią część djec. ch., którą, z rozporządzenia ces. Józefa II i za zgodą metropolity kijowskiego Jazona Smogorzewskiego, przyłączono do djecezji przemyskiej. W drugim podziale r. 1793 większa część tej djec., rozciągająca się na Wołyń po za Bugiem, przeszła do Rosji, która jednak nie tamowała w niczém rządów bpa Ważyńskiego, lubo mieszkającego w granicach Polski. Dopiero powstanie Kościuszki sprawiło pewną odmianę, a w krótce trzeci podział kraju w r. 1795 rozdzielił resztki tej djecezji, między Prusy i Austrję: Chełm został przy ostatniej. Odtąd djecezja ch. była prawdziwie w stanie dezorganizacji i bez należytego rządu, aż do czasów księstwa Warszawskiego (1806): wtedy bowiem dźwigać się ku lepszemu poczęła; nakoniec w r. 1818 urządzona, zostaje w naznaczonych sobie granicach. Władza bpa ch. rozciąga się na wszystkie cerkwie unickie, w obrębie królestwa Polskiego i okręgu wolnego niegdy miasta Krakowa, głównie zatém w Lubelskiém, Podlaskiém i Augustowskiém. W Krakowie jest jedna tylko cerkiew parafjalna, na ulicy Wiślnej, pod wezwaniem ś. Norberta, w r. 1643 zbudowana dla zakonnic norbertanek, które ten kościołek w r. 1803 opuściły, przenosząc się na Zwierzyniec. W Warszawie jeden klasztor bazyljanów, którzy utrzymywali parafję; tę następnie w r. 1872 oddano świeckim kapłanom. Cała djecezja w r. 1864 podzieloną była na 21 dekanatów następujących: bialski, chełmski, dubieniecki, grabowiecki, horodelski, hrubieszowski, kodeński, krasnostawski, lubelski, łosicki, międzyrzecki, parczewski, sokołowski, szczebrzeski, tarnogrodzki, tomaszowski, tykociński, tyszowiecki, wisznicki, włodawski i zamojski. Cerkwi parafialnych w r. 1824 było 241; r. 1827 już 278; dalej r. 1834 było 360; a r. 1842 cerkwi 404, oprócz czterech klasztorów; zaś r. 1857 kościołów paraf. 270, filjal. 74. Klasztory bazyljańskie, oprócz Warszawy, były jeszcze w Chełmie, Biały, Zamościu i Lublinie: stanowiły razem prowincję polską, mającą swego prowincjała; zostawały jednak pod nadzorem bpa, jako najwyższego zwierzchnika. R. 1863 zniesione, oprócz warszawskiego, który w krótce na świecką parafię zamieniony został. Obecnie (t. j. w r. 1873) djecezja dzieli się na 12 następujących dekanatów: 1) biłgorajski ma 17 parafii, 2) hrubieszowski 31 par., 3) zamojski 21 par., 4) krasnostawski 21 p., 5) tomaszowski 30 p., 6) chełmski 26 p., 7) bialski 30 p., 8) włodawski 31 p., 9) konstantynowski 22 p., 10) radzyński 16 p., 11) sokołowski 13 p. (do tego Warszawa i dwie parafje w Łomżyńskiém wliczone), 12) augustowski 7 parafji. Kraków
