Nikazjusz, proboszcz św. Jana w Toruniu, zmuszony przez zakon, głosów swoich odstąpił, choć miał ich więcej od kapituły. Urban IV go potwierdził r. 1264 (Thein. I 77). Umarł w lat dziesięć, nic nie zrobiwszy dla dobra djecezji, z powodu słabości zdrowia, a wiele złego zrządziwszy, z powodu słabości serca i ulegania wpływom chciwego zakonu. 5) Werner de Orsele, krzyżak, gwałtem także przez zakon wyniesiony, przeciw woli i głosom kapituły, która chciała Waltera, opata pelplińskiego. Rządził też w duchu zakonu i kanoników do reguły jego znaglał; um. 1291. 6) Henryk II, krzyżak, przez zakon wyniesiony: godny był jednak tego dostojeństwa, za to też wiele potém wycierpiał; um. 1301. 7) Herman z Pryzny, brat Gerwarda Leszczyca, bpa kujaw. On się zaczął wyłamywać z pod zwierzchności metropolitów gniezn.; um. 1311. 8) Mikołaj I Afri, herbu Powala, dominikanin, spowiednik Jana XXII Pap. i za jego łaską na to bpstwo wyniesiony. W jak opłakanym stanie znalazł dobra swoje, rządzone dotąd przez krzyżaków, pokazuje i ta okoliczność, że musiał wypożyczyć tysiąc złotych na potrzeby kościoła (Theiner I 155). Na wstępie zaraz rozpoczął walkę z zakonem o własność biskupią i, z pomocą Stolicy Apost., odzyskał wszystko. Mścili się za to krzyżacy, od których wiele aż do śmierci wycierpiał. Um. 1323. 9) Otto, kanonik rewelski, posłany od mistrza do Rzymu, aby pozyskał potwierdzenie na bpstwo niejakiemu Tomaszowi, sam je dla siebie wyprosił r. 1323 (Thein. I 181). Nie chciał go dla tego puścić na stolicę mistrz Werner, lecz Otto obiecał wykonać profesję zakonną i objął bpstwo. Gdy jednak spełnienie obietnicy zwłóczył, obraził na siebie krzyżaków, a więcej jeszcze gdy się o dobra swego kościoła u nich upomniał. Zmuszony dla tego uciekać i ukrywać się czas długi, wrócił w końcu, osłoniony protekcją przyjaciół, i wykonał śluby zakonu, lubo mimo to własności kościoła nie odzyskał. Pierwszy odprawił synod w swej djecezji, z którego widać, że było naówczas 113 parafji i 538 księży. Um. r. 1349 z zarazy, razem z jedenastu kanonikami. Dowiedziawszy się o tém Papież, nową kapitułę z duchowieństwa świeckiego ustanowił i, pod karą utraty wszelkich przywilejów, zakazał jej przyjmować regułę krzyżacką, aby ta wolnej instytucji kościelnej w służebniczkę zakonu nie zamieniała. 10) Jakób I Bischoff albo de Colmsche wyniesiony na to bpstwo z administratora djec. sambijskiej i potwierdzony przez Pap. Klemensa VI r. 1350 (Theiner I 530). I on prowadził proces z zakonem o dobra biskupie, które krzyżacy po śmierci każdego z bpów w całości lub części sobie przywłaszczać byli zwykli. Odebrał je choć zrabowane i zniszczone, z których część sobie zostawiwszy, resztę rozdzielił między kanoników, zobowiązując ich tylko do rezydencji przy katedrze. Wiele czasu modlitwie poświęcał, za co i przymówki odbierał. Za niego pierwsze organy w Prusach słyszeć się dały: zrobił je o 22 piszczałkach jakiś franciszkanin, czém sprawił wiele podziwienia. Rzepnicki mówi, że to miało miejsce w r. 1343, zatém przypadałoby raczej na rządy poprzedniego bpa. Jakób umarł w późnym wieku 1359 r. 11) Wigbald de Velstey z djec. kolońskiej, przez krzyżaków wyniesiony, a przez Pap. Urbana V r. 1363 potwierdzony. Wkrótce jednak od w. mistrza znienawidzony, skoro się o swoje upominać i cenzury papiezkie ogłaszać odważył. Od krzyżaków i ich urzędników prześladowany, a nawet r. 1376 uwięziony został (Theiner I 614, 687, 732). Złożył wreszcie kłopotliwe obowiązki i wstąpił do domini-
