nia niektórych dóbr duchownych, i dotykają albo indywidualnie tylko, odejmując korzystanie z dóbr wspólnych wszystkim, lub z praw urzędu duchownego, albo też ogólnie wraz z innymi pozbawiają całą część społeczeństwa kościelnego, używania pewnych praw i korzyści duchownych, przeto rozróżniają się i dzielą na trzy gatunki, mianowicie na: 1) klątwę czyli ekskomunikę, która indywidualnie dotykać może każdego wiernego, duchownego i zakonnika; 2) suspensę, która tylko kapłanów i zakonników, jako urzędy duchowne posiadających, dotyka, i 3) interdykt, którym karana jest część społeczeństwa kościelnego, a skutkiem tego obejmuje nietylko wszystkie osoby, t. j. wiernych, duchownych i zakonników, ale i miejsca. Ob. Klątwa, Suspensa, Interdykt. Że pojęcie ogólne cenzury zawiera w sobie wszystkie te trzy szczegółowe kary, orzekł Innocenty III Pap. w tych słowach: Quaerenti quid per censuram ecclesiasticam debeat intelligi, cum hujusmodi clausulam in nostris litteris apponimus, respondemus, quod per eam non solum interdicti, sed et suspensionis et excommunicationis sententia valeat intelligi (Cap. Quaerenti, 20 de Verbor. signif. X 5, 40). Oprócz rozróżnienia powyższego cenzur pomiędzy sobą, różnią się one jeszcze od innych kar kościelnych tém, że cenzury, jako kary czysto duchowne, ubocznie tylko mogą doczesne skutki wywierać, t. j. że wprost pozbawiają dóbr duchownych, a dopiero skutkiem tego materjalną szkodę lub przykrość przynoszą; np. kapłan zasuspendowany od ołtarza traci stydendjum mszalne; tymczasem inne kary kościelne, jak złożenie, degradacja i t. p. pozbawiają urzędów i godności, a więc i przywiązanych do nich dochodów czyli beneficjów. Nadto, druga bardzo ważna różnica na tém zależy, że gdy cenzury są karami leczącemi, poena medicinalis, czyli mającemi na celu poprawę tylko błądzącego (Innocen. IV C. Cum medicinalis 1 de Senten. excom. in 6-o, 5, 11), inne kary nie poprawczy, ale czysto karny mają charakter, i dla tego nazywają się poenae vindicativae. Ztąd cenzurami dotykają się ci tylko, o których poprawie jest jeszcze nadzieja, na zupełnie zaś niepoprawnych wymierzają się one tylko wyjątkowo; ztąd także nie wolno jest cenzurą karać, bez poprzedniego upomnienia winnego, aby się poprawił, co przy wymierzaniu kar innych nie jest potrzebne. Ponieważ cenzura jest pozbawieniem niektórych dóbr duchownych, przeto rozciągać się może tylko do osób podległych Kościołowi, t. j. do wiernych; niewiernych bowiem i nieochrzczonych nie może pozbawiać dóbr duchownych, skoro ich oni nie posiadają. Że zaś cenzury zaliczają się do kar najcięższych, bo pozbawiają chrześcjanina najdroższych dla jego duszy rzeczy, przeto wymierzane być mogą tylko za przekroczenie ważne i ciężkie, spełnione zewnętrznie i dokonane w połączeniu z uporczywością. Dla tego czyny jakkolwiek prawu przeciwne, ale nie będące grzechem ciężkim, nie mogą być karane cenzurami; owszem, to co od grzechu wymawia, osłania też i od cenzur (C. Sacris 5 de His quae vi. X 1, 40); za małe przekroczenie nie wolno cenzur wymierzać (C. Nullus 42, C. Nemo 41, cs. 11, q 3; Conc. Trid. ses. 25 c. 3 de ref). Przewinienie śmiertelne, ale myślą tylko lub pragnieniem, nie zaś zewnętrznym uczynkiem, także cenzurą karane być nie może (C. 20 Contulisti cs. 2 q 5; C. Tua nos 34 de Simonia X 5, 3). Sam tylko ten wpada w cenzurę, kto osobiście występku ciężkiego dokonał (arg. C. Perpetuo 1 de Elect. in 6-o, 1, 6; C. Pro humani 1 de Homicid. in 6-o, 5, 4), a więc ci, co nakazywali, ra-
